İmam Muhammed’in el-Asl Adlı Eserinde İstihsan Kelimesi ve Türevlerinin Geçmediği İstihsan Örnekleri Üzerine Bazı Mülâhazalar

Authors : Özlem KAHYA ÖNCEL

Pages : 1-30

Doi:10.56361/usul.1131658

View : 12 | Download : 13

Publication Date : 2022-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Hanefî usûl düşüncesinin özgün kimliğini en iyi şekilde yansıtan istihsan kavramı üzerine bugüne kadar birçok çalışma yapılmış; bunlardan bir kısmı istihsan prensibinin uygulamadaki yeri ve işlevini ortaya koymayı hedeflediğinden belirli bir Hanefî furû‘ fıkıh eserinde yürütülmüştür. Biz de bu makâlemizde Hanefî mezhebinin ilk ve temel eserlerinden biri olan el-Asl’ın tamamını okuyarak ulaştığımız istihsan örnekleri içerisinden “istihsan” kelimesi ve türevlerinin kullanılmadığı örnekler üzerinde bir inceleme yaptık. İncelemelerimiz neticesinde bu örneklerin bir kısmında sadece kıyas kavramının kullanıldığı sonucuna vardık. Sadece kıyas kavramının kullanıldığı bu örneklerin bazısında kıyasın terk edildiğinin de açıkça dile getirildiğini gördük. Örneklerin diğer bir kısmında ise istihsan yahut kıyası karşılamak üzere “hasen”, “ehabbu ileyye”, “kabîh” gibi farklı lafız ve ibârelerin tercih edildiğini; bir bölümünde ise sadece istihsan gerekçesine yahut hükmüne yer verilmekle yetinildiğini tespit ettik. Bu örnekler göz ardı edilemeyecek kadar çok sayıda olup bu makâle de söz konusu örneklerin dışarıda bırakıldığı bir araştırma ile el-Asl’daki istihsan anlayışı hakkında kapsayıcı ve isâbetli sonuçlara ulaşmanın mümkün olmadığını göstermeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Teşekkül dönemi, Fıkıh usûlü, el Asl, İstihsan, Kıyas