Halıda Türk- Gördes Düğümü, İran- Sine Düğümü: Doğru Bilinen Yanlışlar

Authors : Bahadır Öztürk

Pages : 163-176

Doi:10.17484/yedi.1564035

View : 62 | Download : 188

Publication Date : 2025-01-27

Article Type : Research Paper

Abstract :El halılarının tarihi milattan yüzlerce yıl öncesine gitmesine rağmen, bu konuya yönelik kapsamlı bilimsel çalışmaların geçmişi ancak birkaç yüzyıl geriye gitmektedir. İlk çalışmaların ise el halısı ticaretine ve üretimine yönelen Batılılar tarafından yapıldığı görülmektedir. El halılarının teknik özellikleri ilk başlarda çok önem arz etmezken, bu alanda üretim, ticaret, sanat tarihi bilgisi arttıkça bilimsel yayınların niteliği ve sayısı da gün geçtikçe artmıştır. Bir el halısını halı yapan nitelik; düğümlü, havlı bir dokuma oluşudur. Dünyada halı üretiminde en çok kullanılan iki tanesi olmak üzere üç çeşit düğüm ve bunların kendi içlerinde varyasyonları bulunmaktadır. Bu düğümlere 150 yılık tarih içinde farklı yaklaşım ve bilgilere dayalı olarak çeşitli adlandırmalar yapılmıştır. Bu çalışmada, adlandırmalar içerisinde çok kullanılan “Gördes, Sine, Hekim düğümü” gibi bazı ifadelerin tamamen yanlış oldukları tespit edilmiştir. Türk, İran gibi topluma/ coğrafyaya atıf yapan ve simetrik, asimetrik, çift düğüm, tek düğüm gibi yapısal adlandırmalarda ise bazı sorunlar bulunmaktadır. Makalede düğüm türlerinin adlandırma, tanımlama, gösterim sorunları, kronolojik perspektifte, ulaşılabilen yayınlar üzerinden ortaya koyulmuş, doğru bilinen yanlışlara kanıtları ile açıklık getirilmiş, adlandırmalara sistematik bazı öneriler sunulmuştur. Makalede yalnızca adlandırmayla ilgili sorunlar ve bunları açıklayacak tarihi perspektif üzerine bir çalışma yapılmış, düğüm türlerinin tarihçesi ile ilgili detaylara değinilmemiştir.
Keywords : Halı, Türk düğümü, Gördes düğümü, Simetrik düğüm, İran düğümü, Sine düğümü, asimetrik düğüm