Ladik-Hamamayağı (Samsun) sıcak ve soğuk su kaynaklarının hidrojeokimyası ve kökensel yorumu

Authors : Fatma GÜLTEKİN, Esra HATİPOĞLU, Arzu FIRAT ERSOY

Pages : 111-126

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2010-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Samsun’un güneyinde yer alan Hamamayağı sıcak su kaynağı ve çevresinde Permiyen’den Pliyosen’e kadar değişen zaman aralığında çökelmiş ve genellikle volkanik arakatkılı tortul kayaçlardan oluşan birimler yüzeylenmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonu’nda yer alan Hamamayağı sıcak su kaynağının sıcaklığı 36°C, pH değeri 6.9-7.1, elektriksel iletkenlik değeri 591-598 μS/cm ve toplam çözünmüş madde miktarı 485.6-508.5 mg/l arasında değişmektedir. Bu çalışmada, Hamamayağı sıcak su kaynağının farklı uygulamalarda kullanılabilmesi için hazne sıcaklığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Hamamayağı sıcak su kaynağı, soğuk yeraltısuyunu temsilen Kocapınar kaynağı ve Hamamayağı Deresi jeokimyasal ve izotopik açıdan incelenmiştir. İnceleme alanındaki sıcak su meteorik kökenlidir. İncelenen sulardaki çözünmüş inorganik karbon üzerinde analiz edilen d13CVPDB değeri Hamamayağı sıcak su kaynağında ‰ -1.78 ile -1.62, Kocapınar Çeşmesinde -12.18 ile -8.25 ve Hamamayağı Deresi’nde -10.10 ile -8.31 arasındadır. Hamamayağı sıcak suyunda karbon, denizel ve tatlı su karbonatlarının çözünmesinden kaynaklanmaktadır. Sulardaki sülfat için analiz edilen d34SCDT bileşimi Hamamayağı sıcak su kaynağında -4.1, Kocapınar Çeşmesinde 3.8 ve Hamamayağı Deresi’nde 1.31 ile 2.7 arasındadır. Hamamayağı sıcak su kaynağının kükürt izotop kompoziyonları, d34SCDT bileşimine göre indirgenmiş kükürt bileşiklerinin bulunduğu kayaçlardan gelmektedir. Jeotermal sistemler açısından düşük sıcaklıklı jeotermal sistem sınıfına giren Hamamayağı kaplıca alanında rezervuar sıcaklığının silis jeotermometresi ile 61.63-82.5°C arasında olabileceği hesaplanmıştır. Hamamayağı jeotermal alanında rezervuar kayaç derinliklerinin sığ olması ve aktif fay zonunda bulunması, alana yüksek oranda yeraltısuyu getirimini sağlamış, dolayısıyla jeotermal suların sıcaklığı, akışkanın toplam çözünmüş madde miktarı, bor, lityum ve SiO2 gibi yüksek sıcaklıkta çözünen elemanların konsantrasyonları düşük ve su-kayaç etkileşimi azdır
Keywords : Duraylı izotop, Hamamayağı, hidrojeokimya, Ladik, Samsun, sıcak su