Eş’ârîliğin Teşekkülü ve İmam Eş’ârî

Authors : Fethi DEMİR

Pages : 5-18

View : 23 | Download : 9

Publication Date : 2022-07-04

Article Type : Research Paper

Abstract :İmam Eş’ârî, ilmî hayatını Mu’tezile içinde geçirmiş, daha sonraki dönemlerde hem üvey babası hem de hocası olan Ebu Alî el-Cübbaî ile fikri ayrılığa düşerek Mu’tezileden ayrılmıştır. Mu’tezile’den ayrılma sürecinin gördüğü bir rüyaya bağlayanlar olduğu gibi, bu ayrılışı hocasıyla ters düştüğü bir konuya da bağlayanlar vardır. İmam Eş’ârî, Mu’tezile içinde geçirdiği kırk yıllık sürede onların ders halkalarında, nasslardan hüküm çıkarırken aklın kullanılması mevzusunu özümsemiş bir şahsiyet olarak temayüz etmiştir. Nitekim İmam Eş’ârî, daha Mu’tezile içindeyken hocasının olmadığı zamanlarda onun yerine kürsüye çıkacak kadar ilerlemiş durumdaydı. Yeni bir fikre meyleden İmam Eş’ârî bu anlamda Ehl-i Sünnet düşüncesine yönelirken itikadî mevzularda Mu'tezile ile Ashabu’l- Hadis arasında orta bir yerde durmuştur. Bundan dolayı Eş’ârî'nin düşünce sistemini üç evreye ayırmak mümkündür. Bu düşünce dünyası geçişlerinden dolayı Eş’ârî, Mu’tezilî, Selefî ve Kelamî dönem olmak üzere hayatı üç safhada ele alınabilir. Genel manada selefî düşünceyi kelamî yaklaşımla en iyi anlamda temellendiren Eş’ârî, bu yaklaşımında nakli esas alarak aklı da aktif olarak kullanmıştır. İlm-i Kelamın dini alanda imkânı meselesini ele alırken üsulu’t-tevhid, haşr, cisimlerin fani olması, gibi pek çok konunun cevabının Kur’an’da olduğunu öne sürmüştür. Eş’ârî, kelam ilmine sürekli muhalefet eden, dini konularda akli araştırmalar yapmadan, sadece geleneksel yapıyı takip ederek, kolaya kaçan, bir grubun varlığından sözeder. Bu topluluğun din üzerinde bu tutumunu da eleştirir ve onların bu hallerini tenkit eder.
Keywords : Eş'ârî, Ehl i Sünnet, Mezhep, Fırka, İtikad,