Şâfiî Mezhebinde Birer Tahrîc Yöntemi Olarak Fıkhî Kıyas ve Nakil

Authors : Mehmet Emin Örnek

Pages : 132-151

Doi:10.58657/batmanakademi.1374526

View : 59 | Download : 50

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Mezheplerin teşekkül süreçleri, İslam hukuku alanında araştırma yapan pek çok ilim ehlinin mesaisini uzunca bir süredir meşgul etmektedir. Mezhep bünyesinde hareket eden ilim ehlinin, kendi mezhep imamlarının fıkıh birikiminden ve anlayışından hareketle fıkıh üretme faaliyetleri, mezheplerin oluşumuna etki eden önemli faktörlerin hiç şüphesiz başında gelmektedir. Bu fıkıh üretme faaliyetlerinden biri de tahrîctir. Bu çalışma, günümüz telifatında artık üçlü tasnife tabi tutularak ele alınan tahrîcin bir çeşidi olan tahrîcü’l-fürû‘ ale’l-fürû‘un (fer‘î bir meseleyi bir başka fer‘î meseleye dayandırarak hükme bağlamak) en çok kullanılmış yöntemlerinden olan kıyas ile nakil tahrîclerinin Şâfiî mezhebindeki işleyişine odaklanmaktadır. Çalışma, Şâfiî ulemanın Şâfiî’nin usûlünü kullanmadan nasıl fıkıh ürettiklerine, mezhep içi tenakuzu giderme ve en nihayetinde bütüncül ve olabildiğince çelişkiden arındırılmış bir yapının (mezhep) oluşmasındaki çabalarına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Literatürde bu konuya odaklanan çalışmaların yeterli sayıda olmayışı makalenin kaleme alınmasında temel motivasyon kaynağıdır. Çalışmada bu bağlamda, Şâfiî ulemanın kıyas ve nakil yoluyla gerçekleştirdikleri çok sayıda tahrîc faaliyetleri incelenerek elde edilen bazı tespitler örnekleriyle birlikte ele alınmaktadır. Çalışma üç ana kısımdan oluşmaktadır. İlk iki kısım sırasıyla kıyas ve nakil yoluyla gerçekleşen tahrîclerin mahiyeti, aralarındaki farklar ile bunlara dair bazı uygulama örneklerine ayrılmıştır. Üçüncü kısımda mezkûr tahrîclerin meşruiyyeti ile bunlar vasıtasıyla elde edilen hükmün mezhep imamına isnadı üzerine durulmuştur.
Keywords : Tahrîc, Tahrîcül Fürû alel Fürû, Kıyas Tahrîci, Nakil Tahrîci, Mansûs Hüküm, Muharrec Hüküm