SAHÂBÎ KAVLİNİN HÜCCİYETİ ÇERÇEVESİNDE İMAM ŞÂFİÎ’NİN IRAK HANEFÎ EKOLÜNE YAPTIĞI ELEŞTİRİLERE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Ömer Aykal

Pages : 216-237

Doi:10.58657/batmanakademi.1398059

View : 65 | Download : 91

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Sahâbî kavlinin şer’î bir delil olup olmadığı hem ekoller arasında hem de aynı ekole mensup âlimler arasında ihtilaflı bir mevzudur. İslâm hukuku alanında ilk usûl eseri ortaya koyan İmam Şâfiî’nin sahâbî kavlini kabul edip etmediği de hem Şâfiî âlimler hem de diğer mezhep âlimleri arasında eskiden beri tartışıla gelen bir mevzudur. Bu noktada genel kanı; cedîd döneminde sahâbî kavlini şer’î bir delil olarak kabul etmeyi bıraktığı yönünde olsa da bazı âlimlere göre cedîd döneminde de sahâbî kavlini şer‘î bir delil olarak kabul etmeye/kullanmaya devam etmiştir. Bu çalışmada İmam Şâfiî’nin sahâbî kavlini delil olarak kabul ettiği ve ona muhalefet eden kimseleri eleştirdiği ortaya konmuştur. İmam Şâfiî, İslâm hukukuna usûl kazandırmaya çalışmakla onu delile dayanmayan şahsî ve keyfî yorumlardan uzaklaştırmayı gaye edinmiştir. Onun sahâbî kavli ile ilgili çalışmaları da bu gayeyi sağlamaya dönüktür. İmam Şâfiî, sahâbî kavli ile ilgili muhaliflerinin yanlış görüş ve uygulamalarını güzel bir üslup ve ilmî bir derinlikle karşı çıkarak yanlışlıklarını ortaya koymuştur. Onun, bu çerçevede Irak Hanefî ekolüne yaptığı eleştirilerin üç temel noktada yoğunlaştığı görülmektedir: Birincisi, usûlen sahâbî kavline muhalefet edilmeyeceğini benimsemelerine rağmen pek çok fıkhî meselede muhalefette bulunmaları; ikincisi, haber-i vâhide muhalif olan sahâbe görüşüyle amel etmeleri; üçüncüsü, sahâbenin ihtilaf ettiği meselelerde kimi zaman Kitab, Sünnet, ve kıyas gibi şer‘î delillere muvafık olan kavli terk ederek, onun hilafına başka bir kavli tercih etmeleridir.
Keywords : İslam Hukuku, İmam Şâfiî, Sahâbe Kavli, Irak Ekolu, Hilâf