ALBAY TALAT AYDEMİR’İN 21 MAYIS 1963’TE YAPTIĞI İKİNCİ DARBE GİRİŞİMİ VE YARGILANMASININ TÜRK BASININA YANSIMALARI

Authors : Murat Talu, Ömer Osman Umar

Pages : 193-207

Doi:10.33431/belgi.1272715

View : 72 | Download : 89

Publication Date : 2024-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Mustafa Kemal Atatürk döneminde siyasi rejimin ve inkılapların koruyucusu görevinde bulunan ordu, İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olmasının ardından bu görevinin dışına çıkarak politikanın içine girmek zorunda kalmıştır. Orduda rejime yönelik ilk hareketlenmeler İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı döneminde başlamış ancak örgütler 1950 tarihinde Demokrat Parti’nin seçim yoluyla iktidara gelmesiyle aktif bir müdahale olmadan dağılmıştır. 1950 – 1960 yılları arasında iktidarda bulunan Demokrat Parti, 1954’ten sonra yaptığı faaliyetler ile ordunun tepkisini çekmiş ve iktidarı devirmek adına ilk kez bu yıllarda ihtilal örgütleri kurulmuştur. 1954 yılından itibaren Ankara ve İstanbul’da birbirinden bağımsız ihtilal örgütleri kurulmuş ve Demokrat Parti iktidarını devirmek için gizli çalışmalarda bulunmuşlardır. İhtilal örgütlerinin gelişmesi ve ülkede yaşanan sorunların çıkılmaz hale gelmesi sonucu cumhuriyet tarihindeki ilk askeri müdahale olan 27 Mayıs 1960 İhtilali gerçekleşmiştir. İhtilal örgütlerinin kurulduğu tarihten itibaren gizli çalışmalarda bulunan ve ihtilal sırasında Kore’de bulunan, yaşanan ihtilal sonrasında Harp Okulu Komutanlığı görevine getirilen Albay Talat Aydemir; darbenin amacına ulaşamadığını, Atatürk ilke ve inkılaplarının yerine oturtulamadığını ve ülkede yaşanan siyasi çatışmaların son bulmadığını öne sürerek ilk ihtilal girişimini 22 Şubat 1962 tarihinde denemiş ancak başarısız olmuştur. Talat Aydemir, bu ihtilal girişiminden vazgeçmesini olası bir kardeş kanı dökmek istemediği şeklinde açıklamıştır. İhtilal girişimi sonrasında arkadaşları ile birlikte emekli edilen Talat Aydemir, ülkenin kötü bir gidişe sürüklendiğine inanarak 21 Mayıs 1963 tarihinde ikinci kez ihtilal girişiminde bulunmuş fakat yine başarısız olmuştur. Talat Aydemir’in ikinci ihtilal girişimi birinci ihtilal girişimine nispeten başlangıçta başarısızlığa uğramış ve Aydemir’in ihtilal dönemi sona ermiştir. İkinci ihtilal girişiminin ardından 22 Şubatçılar ile beraber yargılanan Talat Aydemir, ihtilalci arkadaşı Fethi Gürcan ile birlikte idam edilmiştir.
Keywords : Talat Aydemir, İhtilal, 21 Mayıs 1963