DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI TÜRK DİPLOMATİK ARŞİVİ BELGELERİNE GÖRE TÜRKİYE’DE TOPLUM KALKINMASI ALANINDA ÇALIŞAN AMERİKAN BARIŞ GÖNÜLLÜLERİ

Authors : Tuğba Belenli

Pages : 303-327

Doi:10.33431/belgi.1513887

View : 38 | Download : 37

Publication Date : 2025-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :20. yüzyılın ikinci yarısında, ABD ile yapılan ikili anlaşmalar kapsamında Türkiye’ye yardım etmek için gelen Amerikan Barış Gönüllüleri (Peace Corps Volunteers), başta eğitim olmak üzere sağlık, toplum kalkınması ve turizm gibi çeşitli alanlarda görev yapmışlardır. Bu çalışma, genel olarak Amerikan Barış Gönüllüleri ve özel olarak Türkiye’de toplum kalkınması alanında çalışan barış gönüllüleri (1965-1968) hakkındadır. Çalışmanın ana kaynağı olan Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi Belgeleri ilk defa tarafımızca incelenmiştir. Sadece Türkiye’ye değil dünyanın diğer birçok ülkesine gönderilen barış gönüllüleri, ev sahibi ülkenin talebi üzerine görev yapmışlardır. Türkiye başlangıçta barış gönüllüsü talep ederken, sonradan öngördüğü bazı tehlikeler üzerine yeni gönüllü talep etmemiş ve böylece bunların sayıları giderek azaltılarak uygulama sonlandırılmıştır. Uygulamanın sonlandırılmasında özellikle toplum kalkınması alanında çalışan gönüllülerin durumu etkili olmuştur. Toplum kalkınması alanında çalışanların en önemli özelliği, gittikleri ülkelerin özellikle köylerine gönderilmeleridir. Bu alandaki gönüllülerin çalışma alanları şu şekilde planlamıştır; köy yapıları ve altyapı hizmetleri, tarımsal çalışmalar, eğitsel çalışmalar ve sağlık çalışmaları. Türkiye’nin ABG ile daha fazla çalışmama kararı almasında, şehirlerden uzak köy ve kasabalarda toplum kalkınması alanında çalışan gönüllülerin şüphe uyandırıcı faaliyetleri birinci derece etkili olmuştur. O dönemde hem kamuoyunda ve gazete haberlerinde hem de Bakanlıklararası Danışma Komitesi toplantılarında ve TBMM’de gönüllülere yönelik itiraz ve eleştirilerin odağında köylerde gözlerden uzak çalışan ve aslında ne yaptıkları çok da anlaşılmayan toplum kalkınması gönüllüleri vardır. Diğer alanlarda çalışan gönüllüler de dikkate alındığında yaklaşık 10 yıl gibi bir süre Türkiye’de bulunan gönüllülerin varlıkları ve gerçek amaçları, o günlerde olduğu gibi günümüzde de sorgulanmakta ve tartışılmaktadır.
Keywords : Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Amerikan Barış Gönüllüleri, İkili Anlaşmalar, Toplum Kalkınması.