AHENK GAZETESİ BAŞYAZARI MEHMET ŞEVKİ ERTUĞRUL’UN SERBEST FIRKA HATIRATI VE TEK PARTİ DÖNEMİNE DAİR DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Authors : Fatih Selçuk

Pages : 161-193

Doi:10.33431/belgi.1523947

View : 176 | Download : 142

Publication Date : 2025-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :1930 yılının Ağustos ayında Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal tarafından yakın dostu Paris Büyükelçisi Fethi Bey’e kurdurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası, sebepleri ve sonuçlarıyla tek parti dönemi açısından bir kırılma olarak kabul edilmelidir. Tek parti dönemine dair araştırmalarda Serbest Cumhuriyet Fırkası ile ilgili geniş sayılabilecek bir literatür vardır. Bu geniş literatüre rağmen tek parti döneminin bu önemli aşamasına dair birinci el kaynaklar genellikle birbirini tekrar eder niteliktedir. Bu makalede İzmirli gazeteci, eğitimci ve siyasetçi Mehmet Şevki Ertuğrul’un Serbest Cumhuriyet Fırkası günlerine ait hatıraları ilk defa yayımlamak suretiyle literatüre katkı sunulmaktadır. Bu hatırat, diğer pek çok hatırattan farklı olarak kamuoyunu bilgilendirmek yahut bir dönemi aydınlatmak için kaleme alınmamış. Bu bakımdan hatıratın yazım süreci belirli bir arka plana ve neden sonuç ilişkisine sahiptir. İlk olarak 1939 Mart’ında yılında genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi’nden milletvekili adaylığı başvurusunda bulunan Mehmet Şevki Ertuğrul, bu girişiminde başarısız olduktan kısa bir süre sonra Muğla için yapılan bir ara seçimde şansını bir kere daha denemiştir. 1939 Kasım’ında Muğla için yaptığı adaylık başvurusunda, herkes için standart bir formalite olan başvuru evraklarını doldurmasının yanında, kaleme aldığı bazı diğer ek yazılarda kendisini parti nezdinde ön plana çıkarak bilgiler sunmayı amaçlamıştır. Ertuğrul bu yazılarda bir yandan da mesleki ve siyasi kariyerini anlatırken, diğer yandan da partiye bağılığını kanıtlamak amacıyla, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulduğu ve kısa bir süre sonra da belediye seçimlerine girdiği süreçte İzmir’de CHP için neler yaptığını anlatmaktadır. Dokuz sayfalık daktilo metin, Mehmet Şevki Ertuğrul’un, istemeden de olsa, ardında bir hatırat bırakmasını sağlamıştır. Bu hatırat sayesinde Serbest Cumhuriyet Fırkası tecrübesinin İzmir ayağının CHP’li bir yerel göz tarafından nasıl görüldüğü anlaşılabilmektedir. Ayrıca bu hatıratın yazım aşamasının analizi, tek parti döneminde uzun vadede Serbest Cumhuriyet Fırkası’na nasıl bakıldığını da ortaya koymaktadır.
Keywords : Serbest Cumhuriyet Fırkası, Mehmet Şevki Ertuğrul, Tek Parti Dönemi, 1930 Belediye Seçimleri, Türk siyasi hayatı