KAZAK ADININ MENŞEİ, KAZAK HALKININ VE HANLIĞI’NIN OLUŞUMU VE FAALİYETLERİ (XVI. YÜZYILA KADAR)

Authors : Orhan DOĞAN

Pages : 16-27

View : 22 | Download : 29

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Kazak kelimesinin kökenine dair yapılan tartışmalar değerlendirilerek Kazakların tarih sahnesine çıkışları ve tarihte oynamış oldukları rol ortaya konulacaktır. Çalışmanın temelini Türk ve Rus tarih literatüründe Kazakları ve Kazak Hanlığı’nı konu alan mevcut tetkik eserler oluşturmaktadır. Bunların yanı sıra Kazaklara ilişkin Rusça yayınlanmış olan Rus arşiv belgelerine de müracaat edilmiştir. Kazak kelimesinin kökenine dair ortaya atılan görüşler kelimenin bir yaşam şeklini ifade ettiğini göstermektedir. Bu yaşam şeklinde otorite tanımayan ve başıboş gezen savaşçı karakterlere sahip insanlar söz konusudur. Bu açıdan kelimenin ilk kullanımında siyasi ve etnik bir anlam bulunmamaktadır. Kazak kelimesinin siyasi ve etnik bir anlam kazanması XV. yüzyılda Özbek Hanlığı’nda yaşanan gelişmelerle alakalı görünmektedir. Ebu’l-Hayır Han’ın Özbek Hanlığı’nı kurmasına müteakip bazı Türk boyları onun iktidarını tanımamışlardır. Bu boylar Kazak olarak isimlendirilmişler ve XV. yüzyılın ikinci yarısında Özbek Hanlığı’ndan ayrılmışlardır. Bu hadise aynı zamanda Kazak Hanlığı’nın da kuruluşu olarak kabul edilmektedir. Kazak Hanlığı’nın ilk dönemlerinde hanlar hâkimiyet sahalarını genişletmek için çabalamışlar ve Özbek Hanlığı ile mücadeleye girişmişlerdir. Bu mücadele esasında bozkıra egemen olmak adına yapılmıştır.    Çalışma, Kazak kelimesinin etimolojisinin ve kazak halkının ortaya çıkışının incelendiği “Giriş” bölümü ile Kazakların siyasi faaliyetlerini konu alan “Kazak Hanlığı’nın Kuruluşu ve XVI. Yüzyıla Kadar Hanlığın Siyasi Faaliyetlerine Genel Bir Bakış” başlıklarından oluşan iki bölümden oluşmaktadır.
Keywords : Kazak, Kazak Hanlığı, Özbek Hanlığı, Ebu'l Hayr Han