Salur Kazan'ın Evi Yağmalandığı Boy'un Tarihi

Authors : Dursun Can EYÜBOĞLU

Pages : 137-179

View : 18 | Download : 35

Publication Date : 2022-09-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut Kitabı’ndaki ikinci boy Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’dur. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’da tarihi-coğrafi-edebi-kültürel olarak başlıca iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. Ancak diğer birçok Dede Korkut boyu gibi, Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’da da En Eski Devirler Tabakası ve İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası bulunabilir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un önemli bir tarihi tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Dede Korkut’ta önemli bir yere sahip olan, destanın başkahramanı Salur Kazan/Kazan tipinde en eskisi tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabaka bulunmaktadır. Dede Korkut’taki Salur Kazan/Kazan tipinin önemli bir tarihi tabakası Kara Türgiş Devleti’nin kurucu hükümdarı Su-lu Kağan (716-738) ile ilgilidir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un önemli bir tarihi tabakası ve Şecere-i Terakime’ye yansıyan rivayetleri Eski Türk Yazıtları’nda da geçen 698 yılındaki Bolçu Savaşı ile ilgilidir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy ile Kazan Bey Oğlu Uruz Bey’in Tutsak Olduğu Boy’daki bazı olaylar ve bölümler birbirine karışmış olabilir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un Salır Gazan adlı Türkmenistan varyantının ve rivayetlerinin olması, boyda geçen birçok yer adı ve boyun Orta Asya Türk destanları ile benzerlikleri, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın henüz Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un en üst tabakası ise sonraki dönemlerle ilgilidir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un tarihini incelenmiştir.
Keywords : Dede Korkut, Salur Kazan, Kazan, Burla Hatun, Uruz