EMEVİLER DÖNEMİNDE “MEVÂLΔ

Authors : Mehmet Nadir ÖZDEMİR

Pages : 189-210

Doi:10.33460/beuifd.703485

View : 24 | Download : 12

Publication Date : 2020-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Çalışmamızda mevâlînin farklı alanlarda nasıl değerlendirildiklerini nasıl yaşadıklarını, Müslüman dünyaya katkılarının neler olduğunu ortaya koymaya çalıştık. Şüphesiz böyle bir konuyu ele almanın zorlukları vardır. Bunların başında kaynaklarda mevâlî-köle anlamına gelen isimlerin farklılığıdır. Arap toplumunda bunların nasıl kullanıldığını, kadim Arap geleneğinde ne anlam içerdiğine de temas ettik. Arap asabiyeti Hz. Peygamber’in vefatından sonra yeniden ortaya çıkmıştır. Bunun sonucu olarak da mevcut kültürün bir parçası olarak mevâlî kavramı yeni bir anlam ve önem kazanmıştır. Kurucu unsur olan Araplar, kendilerine göre sonradan Müslüman olan farklı unsurları mevâlî olarak adlandırdılar. Arapların geleneksel kavramı olan “mevâlî” artık geniş halk kitlelerini ve farklı coğrafyaların insanları için kullanılan bir kavram haline geldi. Bu dönemde artan fetihler ve yeni unsurların Müslüman topluma girmesi sonucu Araplar nüfus olarak da azalmaya başladı. Bu durumda yönetici elit tedbir olarak mevâlî adını verdikleri Arap olmayan ama Müslüman olan insanları kontrol altında tutmaya başladı. Bunu da uyguladığı politikalarla gösterdi. Ancak bu politikalar hoşnutsuzluk meydana getirdi. Türklerin Emeviler döneminde mevâlî içinde seçkin bir yer almaya başladıkları söylenebilir. Zira bir insan deposu olan Horasan bölgesi ve Hazar havzasından kaçırılan ya da köle olarak satın alınan Türk gençlerinin önemli görevler üstlenebilecek birer nefer olmaya aday olduklarını görüyoruz. Bu makale ortaya koymuştur ki mevâlî Emeviler döneminde de her alanda sanılanın/bilinenin aksine etkindi. Çünkü Emeviler döneminin ilerleyen yıllarında sayıları artmıştır. Emeviler dönemi paradigmanın değiştiği, İslâm’ın temel ilkelerinin yerine kabilenin öne çıktığı bir dönem olmuştur.
Keywords : Mevâlî, Arap, Türk, Emeviler, Ordu