Özgün Bir Sünnî Literatür: Türkçe Maktel-i Hüseyinler

Authors : Yunus ÖZTÜRK

Pages : 149-185

Doi:10.33460/beuifd.901275

View : 18 | Download : 21

Publication Date : 2021-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Teolojik anlamda güçlü gelenekler, farklı alanlara belirgin tonlarını taşıyabilmektedir. Bu noktada Sünnîlik ve Şi‘îlik, İslâm Mezhepler tarihinin en güçlü geleneklerinin başında gelmektedir. Bu geleneklerin ayırt edici vasıfları, geleneği takip eden âlimlerin eserlerine ve edebî metinlerine sirayet etmiştir. Günümüz ilahiyat araştırmacıları, ihtisaslaşma gereği kelâm, tefsir, hadis, fıkıh ve mezhepler tarihi kaynakları üzerinden zihniyet ve gelenek analizine yoğunlaşmıştır. Buna karşın özellikle edebî kaynaklar ise böyle bir zihniyet analizi üzerinden tam olarak incelenmemiştir. Bu makale güçlü geleneklerin edebî anlamda da varlığını sürdürdüğü bir literatür olan maktel literatürünü konu edinmektedir. Makale Anadolu’daki maktellerin Sünnî kültürün bir literatürü olduğu varsayımından hareket etmektedir. Maktellerde Sünnî ve Hâricî kavramlarının kullanımları, klasik kelâm ve mezhepler tarihi tasnifinin taşındığı özgün bir literatürü temsil etmektedir. Bununla birlikte ilgili literatürün ve kullanımın doğrudan incelenmediği görünmektedir. Bu telif geleneği uzun bir dönemi kapsamaktadır. Bu sebeple 14-16. yüzyıllar arasında telif edilen makteller ile makale sınırlandırılmıştır. Makalede, Anadolu’da Türkçe telif edilen Maktel-i Hüseynler’deki Sünnî ve Hâricî kavramlarının içeriği incelenmektedir. Bu kullanımların muhataplarının hangi niteliklerle işlendiği araştırılmıştır. Tespit edilen nitelikler klasik kaynaklar ile karşılaştırılmıştır. Bu surette kavramsal, karşılaştırmalı ve tarihsel analizlerle maktellerdeki kullanımların geleneksel ve teolojik kökeni soruşturulmuştur. Böylece Sünnî kültürün, Anadolu’da telif edilen maktellerde özgün bir literatür olarak varlığını sürdürdüğü iddiası temellendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Kelam, Sünnî, Hâricî, Maktel i Hüseyin, Kerbelâ', Alevîlik