İlmî Kişiliği Bağlamında Ebu’t-Tayyib et-Taberî: Hayatı ve Şâfiî Mezhebi İçindeki Konumu

Authors : Esra Işık İlhan

Pages : 261-287

Doi:10.33460/beuifd.1459302

View : 31 | Download : 17

Publication Date : 2024-12-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Taberistân’ın Âmül şehrinde 348/959 yılında dünyaya gelen Ebu’t-Tayyib et-Taberî (ö. 450/1058), Şâfiî mezhebinin önemli simalarından birisidir. İlim tahsiline on dört yaşında iken doğduğu yerde başlayan Taberî Âmül, Cürcân, Dinever, Nîsâbûr ve Bağdat gibi şehirlere irtihal etmiş ve alanında mütebahhir birçok âlimden dersler almıştır. Önemli hocaları arasında Ebu’l-Hasen el-Mâsercisî (ö. 384/994), Ebû Muhammed el-Bâfî (ö. 398/1007), Ebû Hâmid el-İsferâyînî (ö. 406/1015) gibi isimler bulunmaktadır. Irak tarîkinin imamı olan Ebû Hâmid el-İsferâyînî ile birlikte Irak ekolünün en önemli iki musannifinden biri olarak kabul edilen Taberî, Irak ekolü özelinde aldığı fıkhî birikimi geliştirmiş ve kendinden sonraki nesillere aktarmada önemli bir rol oynamıştır. ‘el-İmâm’, ‘el-Kâdı’ ve ‘eş-Şeyh’ gibi sıfatlarla anılan Taberî’nin yetiştirdiği talebeleri arasında Hatîb el-Bağdâdî (ö. 463/1071) Ebû İshâk eş-Şîrâzî (ö. 476/1083) ve İbnu’s-Sabbâğ (ö. 477/1084) gibi mezhebe kayda değer katkıları bulanan fakihler bulunmaktadır. Taberî fıkıh, usûl, cedel, hilâf gibi alanlarda ön plana çıkmış ve bu alanlara dair çok sayıda eser te’lif etmiştir. Taberî aynı zamanda hadis ilmine de hâkim olup sadece kendisi tarikiyle rivayet edilen hadislerin bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca şair vasfı da bulanan Taberî’nin, tabakat eserlerinde şiirlerine sayfalarca yer verilmiş ve Taberî kaleme aldığı eserlerde hem kendi hem de başka şairlerin şiirleri ile sıkça istişhatta bulunmuştur. Taberî’nin yazdığı eserler arasında en önemlisi Müzenî’nin (ö. 264/878) el-Muhtasar’ı üzerine kaleme aldığı hilâf tarzındaki geniş hacimli şerhidir. Bu eser, sonraki dönemlerde Şâfiî fakihlerinin sıkça kullandığı bir kaynak haline gelmiştir. Tabakâtü’l-fukahâ taksiminde ashâb-ı vücûhtan sayılan Taberî’nin İmâm Şâfiî’nin nasslarına veya usûlüne dayanarak tahric yaptığı meseleler bulunmaktadır. Sözü geçen şerhinde gerek mezhep içi gerek mezhep dışı birçok fakihin görüşüne yer veren Taberî çoğu zaman mezhep içi ihtilaflarda tercihlerini de beyan etmektedir.
Keywords : Ebu’t-Tayyib et-Taberî, Şâfiî Mezhebi, Irak Ekolü, et-Ta‘lîkatü’l-kübrâ, Ashâb-ı vücûh.