Ribânın Zinadan Daha Günah Olduğuna Dair Rivâyetlerin Tetkiki

Authors : Mehmet Apaydın

Pages : 425-451

Doi:10.33460/beuifd.1551821

View : 308 | Download : 323

Publication Date : 2024-12-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadis kaynaklarında ribânın yetmiş küsur şube olduğu; ribânın zina etmekten, hatta bir kimsenin annesiyle zina etmesi kadar büyük bir günah olduğuna dair Hz. Peygamber’e nispet edilen rivâyetler yer almaktadır. Bu rivâyetler ribâ ile zina arasındaki bağlantı yönüyle ve bir dirhem ribâ için dahi 30 küsur defa zina vebali olacağına dair abartılı gibi görünen içerikleri nedeniyle tenkide tabi tutulmuştur. Bu çalışmada söz konusu rivâyetlerin tetkiki yapılmış ve hadislerin kayıt altına alındığı erken dönemlerde noktalama işaretlerinin nadiren kullanılmasından dolayı zinâ (الزنا) olarak yazılan, fakat nokta konulmayan harflerin daha sonraları hatalı noktalanması (tashif) veya kıraat edilmesinden dolayı ribâ (الرِّبَا) şeklinde okundukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu kelimenin erken döneme ait hadis kaynaklarının elimizdeki matbu nüshalarında (الربا) şeklinde noktalandığını, ancak el-Ḥeyŝemî gibi müteahhir alimlerin erken dönem eserlerden nakillerinde (الزنا) kaydedildiği görülmüştür. Bu tespitler çerçevesinde bu farklılığın ya müteahhir müstensihlerden ya da muhakkiklerden kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. Bunun yanında kişinin annesiyle zina etmesi anlamına gelen “كَمَنْ أَتَى أُمَّهُ” veya “أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ” ifadelerinin de ribâ kelimesiyle irtibatlı bir şekilde yanlış aktarıldığı; fakat doğrusunun “رَجُلٌ هَجَا رَجُلاً... وَنَفَى رَجُلاً مِنْ أَبِيهِ وَزَنى بِأُمِّهِ” şeklinde olması gerektiği tespit edilmiştir. Metinde geçen “وَزَنّى بِأُمِّهِ” şeklindeki ifadenin, bir kimseye zina isnad etmek anlamında tefʿil babından şeddeli olarak okunması gerektiği görülmüştür Bu tashihlerden sonra Hz. Peygamber’e isnad edilen rivâyette aslında zinanın 70 küsur çeşidinin bulunduğunu ifade ettiği, bir kimsenin başkasının annesine zina isnadında bulunmasının bile zina gibi günah olduğu ve zinadan bir dirhem dahi kazanç elde etmenin 30 küsur defa zina etmek kadar büyük bir günaha denk geldiğini; insanların gizli kalması gereken kusurlarını yaymanın zinadan daha büyük bir vebal olduğunun vurgulandığı sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Hadis, Ribâ, Zina, Tashif, Gıybet, Irz