Merkez Bankası Dijital Para Birimi: Tasarım ve Protokol Mekanizmaları Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Analiz

Authors : Emircan YILDIRIM, Kerim Eser AFŞAR, Ramazan BEKTAŞ

Pages : 55-66

Doi:10.17671/gazibtd.1132632

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2023-01-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Bitcoin ile başlayan kripto para ekosistemi ve büyük teknoloji şirketlerinin kendi ödeme sistemlerini kurma girişimleri, merkez bankalarının para üzerindeki tekel haklarını tehdit etmeye başlamıştır. Merkez bankalarının bu gelişmelere olan nihai tepkisi merkez bankası dijital parasıdır insert ignore into journalissuearticles values(CBDC);. Bu çalışmada blok zinciri ağlarında kullanılan alternatif protokol mekanizmalarının, verimlilik, güvenlik ve mahremiyet bağlamında karşılaştırması CBDC literatürünü kapsayacak şekilde yapılmıştır. Çalışmanın amacı protokol ve tasarım özelliklerinin “yeni finansal mimari” içindeki işlevini analiz etmektir. Bu bağlamda çalışmada, CBDC tasarımında bahsi geçen protokollerin işleyişini ayrıntılandırıyoruz. Araştırma kapsamında blok zinciri teknolojisi uzmanlarıyla yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılarak veriler toplanmış ve karşılaştırmalı analize tabi tutulmuştur. Karşılaştırmalı analiz yöntemiyle elde edilen bulgulara göre CBDC tasarımında Proof of Authority insert ignore into journalissuearticles values(POA); protokolünün kullanılması, merkez bankalarına finansal sistemin tümü bağlamında bir gözetim yapabilme şansı tanıyarak bireysel mahremiyeti tamamen ortadan kaldırabilir. Çevrim dışı ödeme insert ignore into journalissuearticles values(OPS); protokolünün kullanılmadığı durumlarda CBDC’nin amaçlarından biri olan finansal kapsayıcılık işlevsiz kalabilir. Proof of Work insert ignore into journalissuearticles values(PoW); ve Proof of Stake insert ignore into journalissuearticles values(PoS); protokollerinin varyasyonlarının kullanılması ise ölçekleme probleminin ortaya çıkmasına neden olabilir. CBDC tasarımlarında kullanılan protokollerin güçlü yönleri dikkate alınarak hibrit bir protokol oluşturulabilir. Protokol yapısının güçlü olması para politikası bağlamında CBDC’nin işlevselliğini arttırabilir. CBDC protokolleri literatürde çoğunlukla verimlilik ve güvenlik boyutlarıyla tartışılmaktadır. Tartışmaya mahremiyet boyutunun da dâhil edilmesi gerektiğini iddia ediyoruz.
Keywords : CBDC, konsensüs protokol, verimlilik, blok zinciri