Mevzûat Edebiyatında Metin Tenkid Faaliyetleri

Authors : Murat KAYA

Pages : 65-90

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2018-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :İçerik üzerinden hükme varmanın adı olan metin tenkidi, hadislerin; Kur’an’a, sünnete, tarihe, akla ve ilmî gelişmelere arz yöntemi ile icra olunan ve muhtevaların karşılıklı sunumu ve mukayeseleriyle gün yüzüne çıkan bir tesbit işlemidir. Zihinsel bazı kabuller ölçeğinde rivâyetleri; ölçü, mantık, duygu, üslup veya liyakat gibi soyut değerler üzerinden tahlile tabi tutarak ilgili hükme varmak da metin tenkidi kapsamındaki çabalardır. Hadislerin tesbitinde, metin tenkidinden özellikle kaçınıldığı ve haberlerin büyük çoğunlukla sened üzerinden hükme bağlandığı şeklinde özetlenebilen eleştiriler, güncelliğini korumakta ve hadis araştırmalarına dair önemli bir tenkid noktası oluşturmaktadır. Mevzûat edebiyatı eserlerinde metin tenkidine sıkça başvurulduğu kabul gördüğünden mevzû hadis edebiyatı müelliflerinin ilgili çabaları, malum eleştiriler kapsamına dâhil edilmemektedir. Özellikle literatür içerisinde kaynaklık vazifesi gören ve çalışmamızın ana temasını oluşturan Kitabü’l-Mevzûât, Ehâdîsü’l- Kussâs, el-Menârü’l-Münîf, el-Fevâidü’l-Mecmûa‘ ve el-Âsârü’l-Merfûa‘ adlı eserler, diğerlerine nazaran içerik tenkidinin yoğun olduğu çalışmalardır. İlgili eserleri esas alarak mevzû hadisin tesbitinde metin tenkid faaliyetlerinin düzeyini belirlemek, çalışmamızın ana temasını oluşturmaktadır. Ölçülü ve uyumlu anlayış, peygamberî üsluba layık içerik ve mantıksal bazı prensiplerden hareketle haberleri iç tahlile tabi tutarak tesbit düzeylerini dikkatlere sunmak ve rivâyetlerin Hz. Peygamber’e aidiyetinin tesbitinde metin tenkidinin izlerini sürmek hadislerin tahlilinde metin tenkidi tartışmalarına önemli katkı sağlayacaktır.
Keywords : Hadis, Tenkid, Metin tenkidi, Mevzû hadis, Mevzûat edebiyatı