TÜRKÇEDE EYLEMLERDE GÖRÜLEN -SA-N/-NIZ-A BİÇİMBİRİMİ KAYNAŞIK MIDIR?, EK MİDİR?

Authors : Ayberk Kurtgel

Pages : 13-22

Doi:10.33537/sobild.2021.12.1.2

View : 109 | Download : 139

Publication Date : 2021-01-02

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede eylem köklerine biçimlenerek onlara emir, rica, yalvarma, istek, sabırsızlık ve öneri gibi anlamlar yükleyen -sAn/-nIz-A biçimbirimi vardır. Yaptığımız ilk araştırmalar bize “- sA”nın, dilek veya şart bildiren biçimbirim; “-n/-nIz”ın ise 2.tekil/çoğul kişi uyumuna girmiş ek işlevindeki biçimbirimler olduğunu düşündürmüştür. “-A” ise seslenme edatı olarak değerlendirilmiştir. Ancak detaylı literatür taramaları sonucunda “-sA-n/-nIz-A”nın, kaynaşık (clitic) işlevli biçimbirim olarak çözümlendiği de görülmüştür. Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde bu çalışmanın amacı, -sAn/-nIz-A biçimbiriminin, ek olarak mı yoksa kaynaşık olarak mı çözümlenmesi gerektiğini saptamaktır. (1) ve (2)\\\'de verilen örnekler üzerinden oluşturulan araştırma soruları şunlardır: (1) Bu akşam bize yemeğe gel-se-n-e. (2) Sus-sa-nız-a. a) -sA-n/-nız-A yapısı içindeki -sA biçimbirimi, dilek-şart kipi kategorilerinden hangisine aittir? b) Eğer “-sA”nın ve “-A”nın kaynaşık olduğu düşünülürse, - n/-nIz eylemcil kişi uyumları, ek görevini üstlenebilir mi? Davranışsal gözlem tekniğiyle gerçekleştirilen bu araştırmanın yöntemi, (1) ve (2)\\\'de verilen örneklerin kullanıldığı Ertelenmiş Ekleştirme (Ing. Suspended Afxation) ölçeği çerçevesinde oluşturulmuştur. Elde edilen bulgular sonucunda “-sA”nın sonsuz hece (non-terminal) olduğu ve k paradigması kişi uyumundaki –n/-nIz ile sözcük oluşumunu tamamladığı için ek görevi gördüğü saptanmıştır. -A seslenme ilgecinin de bu ek yapısına dahil olduğu kanısına varılmıştır.
Keywords : SA-n/-nIz-A Biçimbirimi, Kaynaşıklık, Dilek/Şart Biçimbirimi, Ertelenmiş