ESKİ MISIR KOZMOGONİLERİ (MÖ 2400-700): TANRILARIN ESERİ OLAN DEVLET, YARATILIŞ İLE BAŞLAYAN “YAŞAM, DÜZEN, ADALET”İN KORUYUCUSUDUR

Authors : İzzet Çıvgın

Pages : 151-169

View : 72 | Download : 174

Publication Date : 2024-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Makalede dört Eski Mısır kozmogonisinin (Heliopolis/İunu, Memfis/İneb-hec, Hermopolis/Khemenu, Teb/Waset) ana hatları tanıtılacak ve bu yaratılış anlatılarının Mısır Krallığı’na biçtikleri “Yaratılış ile başlayan Yaşam, Düzen ve Rutini koruma” rolü aktarılacaktır. Dört anlatının ikisi açık bir tümtanrıcı anlayışa sahiptirler ve bunlarda tanrısallık olarak sunulan unsurlar aslında doğa güçleridir. Bu ikisinde ilksel varlıklardan biri olarak sunulan Yaratıcı, Dünyayı ve Yaşamı kendini dışlaştırarak (kendinden) var ederken, Memfis anlatısı Yaratılışı yaratıcı buyruk (yaratıcı söz) ile başlatarak onlardan farklılaşır. Asıl büyük ayrışma ise, Teb anlatısındaki Yaratıcı Tanrı’nın modern dinlerdeki aşkın, kişisel ve evrensel tanrıya benzemesidir. Bu değişim, Yaratılış-sonrasındaki Düzeni korumakla yükümlü kılınan devletin artık bu aşkın tanrı ile birlikte tanımlanmasını gerektirmiştir. Bütün kozmogonilerde değişmeyen ise, devletin tarihin belli bir anında ortaya çıkmış tarihi-toplumsal bir olgu olarak görülmeyişi, Yaratılış-sonrasında Yaşamın (Nil ile gelen bereketin) sürmesi için ilk andan itibaren devlete ihtiyaç duyulduğunun altının kalın çizgilerle çizilmesidir. Yaşamın koruyucusu-sürdürücüsü olan tarih-üstü Devlet yoksa Düzen de yoktur; Düzenin karşıtı Yaşamın Rutinini bozan Kaostur, istikrarın-uyumun-bereketin yeryüzünü (Aşağı ve Yukarı Mısır’ı) terk etmesidir.
Keywords : Eski Mısır kozmogonileri, Devletin işlevi, Maat, Düzen, Adalet