Azerbaycan bestecilerinin piyano eserlerinde dans türünün düzenleme özellikleri

Authors : Nigar Memmedova

Pages : 21-32

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2023-03-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Dans müziği sadece dünya sanatının en eski türü değil, aynı zamanda dinamik gelişim gösteren bir tür olarak bestecilerin eserlerinde de somutlaşmıştır. Dansın bestecinin müziğinde somutlaşması, enstrümantal müziğin gelişimi de dahil olmak üzere çeşitli yönlerde kendini göstermiş ve yeni bir gelişim aşamasına girmiştir. Sunulan araştırma, dans türünün piyano müziğinde somutlaşma biçimleri ve Azerbaycan bestecilerinin yaratıcılığında doğrudan varlığı ile ilgili olarak yapılmıştır. Burada asıl amaç, Azerbaycan bestecilerinin piyano eserlerinde dans türünün ana uygulama biçimlerini ortaya çıkarmak ve onlar tarafından kazanılan yeni niteliklerin aydınlatılmasıdır. Azerbaycan bestecilerinin eserlerinde piyano müziğinin hemen hemen tüm türleri temsil edilmektedir. Bu anlamda dansın tezahür yöntemleri ve kapsamı da türlere göre farklılık göstermektedir. Dans janrı özünü esas etibarile iki qrupda cemleşen meyarlarla tecessüm etdirir. Bu gruplardan biri dünya halklarına özgü danslarla, diğeri ise ulusal danslarla ilgili olarak oluşturulmuştur. Azerbaycan bestecilerinin eserlerinde vals, tarantella, barcarola, tango, polka vb. danslar piyano için bestelenmiş küçük minyatürlerde icra edildi. Besteciler milli danslar arasında "Gaytagı", "Yallı", "Azerbaycan", "Cengi" ve diğer halk danslarına yönelerek çok sayıda uyarlama da dahil olmak üzere özgün eserler yaratmışlardır. Ayrıca adında dans kelimesi geçen çok sayıda minyatür, eserin karakterinden kaynaklanan yönleri bir araya getirmiştir. Azerbaycanlı bestecilerin dans içerikli piyesleri de belirli imgelerle ilgili programları gösteriyor. Bu minyatürler daha çok çocuklar için bestelenen dizilerde yer almaktadır. Özellikle bu tür danslar F. Amirov, T. Guliyev, G. Garayev ve diğer bestecilerin piyano dizilerinde yer almıştır. Makalede dansla ilgili eserler ana yönlerine göre belirli gruplarda tasnif edilmektedir. Programlanabilirlik faktörünün tezahür yöntemleri de özel olarak incelenmiştir. Piyano için yaratılan eserler türler bakımından çeşitlilik göstermekte ve bu türlerin hemen hepsinde dansın varlığı görülmektedir. Halk danslarının karakteristik yönlerinin, melodik ve ritmik göstergelerinin uygulanması, piyano ve orkestra için yazılan konserlerden en küçük minyatürlere kadar bestecinin yaratıcılığının bireysel üslup ölçütleri aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada F. Amirov, T. Guliyev, S. Farajov, Z. Bagirov, Eşref Abbasov ve J. Guliyev'in piyano dansları incelenmiştir. Adı geçen bestecilerin her biri hem Avrupa hem de ulusal dans örneklerine başvurarak birbirinden ilginç eserler ortaya koymuşlardır. T. Guliyev, vals türünün klasik bir örneğini yarattı. Ulusal dansların en çarpıcı örneği "Gaytagı" dir. Burada aynı adlı dansın tüm karakteristik özellikleri gösterilmektedir. S. Farajov, Avrupa menşeli valslerin ulusal örneklerini zarif ve ince bir üslupla sunuyor. J. Guliyev'in piyano dansları hem bağımsız olarak hem de seri içinde yer alıyor. Zakir Bagirov'un piyano için valsleri, kökleri hem Avrupa hem de ulusal müzik geleneklerinden gelen örneklerle temsil edilmektedir. Z. Bagirov'un seride yer alan piyano dansları da var. Eşref Abbasov'un piyesi, Lezginka dansının melodik ve ritmik özelliklerini yansıtıyor. Piyano dansları, hem doğrudan herhangi bir dansın adına göre hem de minyatürlerde içeriğe göre gruplandırılır. İncelenen tüm örnekler ve mevcut piyano dansları, bu eserlerin hem klasik hem de ulusal müzikten etkilendiğini göstermektedir. Klasik danslardan besteciler çoğunlukla vals türüne yöneldiler. Milli danslar arasında lezginka, gaytağı ve lirik dansların tezahürlerini görebiliriz.görüşerek Azerbaycan türkülerinin o bölgelerin törenlerindeki rolünü incelemek mümkündür.
Keywords : Azerbaycan bestecileri, Dans, Gaytağı, S Farajov, T Guliyev, Tür, Vals, Yallı