Türk makam müziği vokal performanslarında Avrupa merkezli etkileşim mekanizmaları: 20. yüzyıl örneği

Authors : Murat Birer

Pages : 57-67

View : 22 | Download : 18

Publication Date : 2024-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması, makam müziği geleneklerine farklı fikir çatıları üzerinden yaklaşılması ve estetik açıdan kararlılıkla yeni düzenlemelerin getirilmesi adına önemli bir aşamadır. Cumhuriyetin sağladığı avantajlar ve Avrupa medeniyetlerini fikirsel açıdan merkeze alan inkılâplar eliyle gerçekleşen yenileşme hareketleri, Türk müziğinin kuramsal ve pratik/performatif alanlarında geleneksel anlayışlardan yer yer ayrılan yeni biçimsel hatlar oluşturmuştur. Özellikle Klâsik Türk müziği vokal icracılığında önceki yüzyıldan farklı bir perspektif oluşturan kimi uygulamaların, geleneksel bir müziğin özüne elden geldiğince büyük müdahalelerde bulunmadan, daha Avrupaî bir tarzda sunulması prensibine/idealine giden yolda dikkat çekici perspektifler oluşturduğu söylenebilir. Müzik kuramından, eğitim-öğretime, ses kullanım tekniklerinden diksiyona, üslûp ve tavır anlayışlarından solo ve koro icracılığına uzanan geniş çaplı düzenlemeler, radyo, konservatuar ve klâsik korolar eliyle pratiğe dökülebilmiş, hem kurumsal hem de bazı kişisel girişimlerle desteklenerek icracılığın seyrini etkileyen yeni estetik anlayışların yerleştirilmesine zemin hazırlamıştır. Bu tarihsel seyrin Türk vokal müziği özelinde estetik açıdan yeniden "okunması", bu çalışmanın da temel inceleme konusu ve araştırma amacı olarak müzikoloji ekseninde son derece zengin malzemeler sunmaktadır. Bu bakımdan makale, konunun genel kapsamı ve özgün doğası gereği nitel araştırma yöntemi ve tarama modeli ekseninde ele alınmış ilk elden yazılı dokümanların taranması, bu yolla konunun etraflıca, bütüncül bir perspektifte ve karşılaştırmalı bir bakış açısıyla araştırılması aşamaları, çalışmanın ana odağına yerleştirilmiştir. Temel yazılı kaynaklardan hareketle oluşturulan fikir çatılarının, duysal malzemelerle somutlaştırılması, desteklenmesi, karşılaştırılması ve doğrulanması fikri makale boyunca göz önünde tutulmuştur. Buradan hareketle vokal müziğin icra boyutunda klâsik mûsikî ekseninde geçirdiği "evrim"in başlıca fikirsel dayanağı olan Batılılaşma hareketlerinin, Türk müziği tarihinin eksik bir araştırma kolu olan icracılık boyutuna farklı bir perspektif getireceği düşünülmektedir.
Keywords : Batılılaşma, Ses icrası, Şan, Tavır, Türk makam müziği, Üslup, Vokal müzik