Muhibbî’nin Görüp Redifli Gazelinde Söylemi Belirleyen Küçük Yapının Analizi

Authors : Beyza Alparslan Kaba

Pages : 126-144

Doi:10.69787/bitigefd.1474833

View : 46 | Download : 80

Publication Date : 2024-06-14

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir şiiri çözümleme ve anlamlandırma kaygısı, farklı kuramsal yaklaşımlardan yararlanmayı beraberinde getirir. Söylem çözümlemesi de modern bir çözümleme yöntemi olarak bu kuramsal yaklaşımlardan biridir. Altı asırlık kadim bir geçmişe sahip olan Klâsik Türk şiiri metinlerini geleneksel metin şerhi eşliğinde, söylem çözümlemesi gibi modern metin çözümleme yöntemleri ışığında okumak, Klâsik Türk şiirini ve kültürümüzü daha yakından tanıma, anlama ve çağdaş okura daha iyi aktarma imkânı sağlamaktadır. Söylem çözümlemesi yönteminin ilk aşaması olan küçük yapı incelemesi, metnin yüzey yapısını kapsar. Bu inceleme yöntemi, bir metni inceleme ve okuma sırasında somut olan yüzey yapının algılanmasına imkân tanır ve bu da metnin tamamını anlayabilmek için bir ön koşuldur. XVI. yüzyılda yaşayan ve sultan şairlerden biri olan Kânûnî Sultan Süleymân, bir yandan saltanatını devam ettirirken diğer yandan da söylediği şiirlerle büyük bir şair olduğunu kanıtlar. Devlet işlerinden vakit buldukça teşhiz-i zihn için şiir söylemesinin yanında, bir edebî mahfil olarak tesis ettiği şiir meclislerinde yürüttüğü şiir hakemliği sebebiyle de şiirsel söyleme önemli katkılar sağlayan Kânûnî Sultan Süleymân, Muhibbî mahlası ile bir Divân oluşturmuş ve en çok şiir söyleyen şairlerden biri olmuştur. Bu makalede, Muhibbî Dîvânı’ndan örneklem olarak seçilen görüp redifli gazel, önce Klâsik metin şerhi usulü ile şerh edilecek, ardından söylem çözümlemesi yönteminin ilk alt başlığı olan küçük yapı incelemesiyle şairin şiirinde kurduğu anlam dünyası; kelime ve özellikle redif tercihiyle şiirde yarattığı anlam dönüşümleri; şiir tekniğinde gösterdiği başarı, okuyan ve dinleyende uyandırdığı ve şairin söylemine hâkim olan duygu durumu tespit edilerek bilgi ve bulgular tablo ve grafiklerle desteklenmek suretiyle metnin derin anlamı ortaya çıkarılacaktır. Bunun yanında küçük yapı incelemesi, yine modern metin çözümleme yöntemlerinden olan biçembilim yönteminin sunmuş olduğu çözümleme imkânlarıyla da desteklenecektir.
Keywords : Klâsik Türk şiiri, Muhibbî, Söylem Çözümlemesi, Biçembilim Çözümlemesi, Üslûp