BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİ CAMİLERİNDE ALÇI DERZ SÜSLEME

Authors : Kamran SOKHANPARDAZ

Pages : 150-184

View : 22 | Download : 13

Publication Date : 2021-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Büyük Selçuklu dönemi camilerinde tuğla süsleme, alçı süsleme, alçı derz süsleme (tuğlaların arasındaki derzlerde yapılmış süslemeler), kalem işi, ahşap süsleme, taş süsleme, çini süsleme ve çini mozaik gibi farklı süsleme tarzları mevcuttur. İran coğrafyasında tarih boyunca, alçı, yapı ve süsleme malzemesi olarak kullanılmıştır. Alçı taşının, İran'ın çoğu bölgelerinde bol miktarda bulunması nedeniyle, bu coğrafyada kullanılması günümüze kadar kesintisiz bir şekilde devam edilmiştir. Alçı derz süsleme has bir süsleme tarzı olarak Büyük Selçuklu ve özellikle İlhanlı döneminde yaygın olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada İsfahan, Kazvin, Gülpayegan ve Ardistân Cuma camileri ile Kazvin Mescid-i Haydariye, Sin ve Zevvare Mescid-i Cumasının Büyük Selçuklu alçı derz süslemeleri ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, alçı derz süslemeler, yazı, bitkisel ve hendesî türünde yapılmıştır. Bu süslemelerin kalıplama ve kazıma tekniğinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Alçı derz süslemeler, farklı hendesî ve bitkisel motifler ile bir veya iki kelimeli yazılar ve bu türlerin birleşmesinden oluşturulmuştur. Bu süslemelere benzer örnekler, Abbâsîler (750-1258), Karahanlılar (840-1212), Gazneliler (963-1186), Büveyhîler (934-1055) ve İlhanlılar (1256–1335) dönemine ait binalarda da görülmektedir.
Keywords : Büyük Selçuklu, Alçı Derz Süsleme, Süsleme, Mimari, Cami, İran