DİVAN-I MEZÂLİM’DEN KAMU DENETÇİLİĞİ (OMBUDSMANLIK) KURUMU’NA BİREYSEL ŞİKÂYET VE DİLEKÇE HAKKININ GELİŞİMİ

Authors : Tekin Avaner, Bilge Uz, Zeynep Oktay

Pages : 183-216

Doi:10.57083/adaletdergisi.1676661

View : 76 | Download : 75

Publication Date : 2025-04-17

Article Type : Research Paper

Abstract :Ombudsmanlık kurumları, bireysel şikâyet ve dilekçe hakkının kullanılması yoluyla kamu idarelerinin denetlenmesinde bağımsız ve tarafsız bir mekanizma olarak faaliyet göstermekte ve idari yapının doğru işleyişine hizmet etmek suretiyle, kamu yönetimi alanında şeffaflığın ve idari hesap verilebilirliğin artırılmasında rol oynamaktadır. Kamu yönetimi alanında, kötü yönetim hallerinin hukuka aykırılık hallerinden yaygın olduğu gözetildiğinde, ombudsmanlık kurumlarının yargı mercilerine nazaran daha esnek ve hızlı kararlar aldığı, birey ile idare arasında arabulucu olarak hareket ettikleri görülmektedir. Bu makale kapsamında, Türk idari geleneğinin bir parçası olan kurultay, Divan-ı Hümâyun, ahilik, kazasker, kadı-ül kudat gibi kurumların işleyişinin ombudsmanlık müessesesinin ortaya çıkışı ile bağlantısı incelenmektedir. Yanı sıra, modern ombudsmanlık müessesinin Divan-ı Mezâlim’in yürüttüğü işlevler ile bireysel başvuruların ayrım gözetilmeksizin kabul edilmesi, idarecilerin yolsuz ve hukuka aykırı eylem ve işlemlerinin şikâyet konusu edilebilmesi, başvurulara dair adil ve hakkaniyete uygun kararların alınması yönlerinden benzerlikleri ele alınmaktadır. Modern hukuka İsveç tarafından hediye edilen, İsveç hukukuna ise Türk-Osmanlı devlet yönetimi geleneğinden intikal ettirilen ombudsmanlık müessesesinin temellerinin mezâlim müessesesi ile ilişkisi çalışma kapsamında değerlendirilmektedir.
Keywords : Şikâyet Hakkı, Dilekçe Hakkı, Kamu Denetçiliği Kurumu, Divan-ı Mezâlim.