Usûl-i Fıkıh’ta Kullanımı Açısından Tahâvî’de Nazar Kavramı ve Mâhiyeti

Authors : Fatma HAZAR

Pages : 229-251

Doi:10.51553/bozifder.996710

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Kelâm alanındaki pek çok kavram usûl-i fıkıhta kullanılmıştır. Özellikle ilk asırlarda usûl-i fıkıh ile kelâm alanının iç içe olduğu, bazı ortak problem alanlarının varlığı bilinmektedir. Kelâm-usûl-i fıkıh ilişkisi, usûl-i fıkıh konu ve kavramlarının teşekkülünde daha net bir şekilde görülmektedir. Bu kavramlardan biri olan nazar, aklî istidlâller bağlamında başvurulan en temel metottur. Bu çalışmada, söz konusu kavramın hicrî üçüncü asırdaki kullanımı, Tahâvî (öl. 321/933) örneğinde ele alınmaya çalışılmıştır. Debûsî’den itibaren bazı kelâmî konu ve kavramların usûl-i fıkıhtan ayıklandığı düşünüldüğünde fıkhın teşekkül sürecinde yaşamış bir fakih olan Tahâvî’nin o dönemde daha çok kelâmcıların kullandığı bir kavram olan nazarı kullanımı önem kazanmaktadır. Tahâvî nazar kavramını genellikle kıyasla birlikte kullansa da onun usûl anlayışında nazarın kıyastan daha genel bir kapsamı olduğu görülmektedir. Nazarın Tahâvî tarafından, tüm düşünce süreçlerini içeren şemsiye bir kavram ve yöntem olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Tahâvî’nin eserlerinde yer verdiği farklı kıyas türleri ile re’y, istinbât, istihrâc, ictihâd gibi diğer akıl yürütme yöntemlerinin tamamı, nazar kapsamında değerlendirilmiştir. Nazarın bu kullanımı, kavram ve terimlerin bir süreç içinde oluştuğunu ve teşekkül döneminde usûl-i fıkıh-kelâm disiplinlerinin sınırlarının esnek olduğunu göstermektedir.
Keywords : İslam Hukuku, Kelam, Nazar, Tahavi, Akli istidlal