Fıkıh-Kıraat İlmi Bağlamında Teklîfî Hükümlerden “Vâcip” Kavramının Analizi

Authors : Yunus Yalçın

Pages : 247-282

Doi:10.51553/bozifder.1446045

View : 273 | Download : 93

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, fıkıh ve kıraat ilimleri arasında ortak bir çalışmadır. Kıraat ilmi Kur’ân âyetlerindeki kelimelerin farklı okunuş keyfiyetlerini bildiren bir ilimdir. Âyetlerdeki okunuş farklılıkları olan kıraat vecihleri ise Kur’ân’ın kendisini oluşturan cüzler olması açısından şer‘î delillerdendir. Fıkıh usûlü şer‘î delillerden nasıl hüküm çıkarılacağını bildiren bir ilim dalı olup fıkıh ise bu usul ile çıkarılan hükümlerin sistematik olarak ele alınmasından ibarettir. Şer‘î delillerden çıkarılan şer‘î hükümler iki kısma ayrılır. Bunlar teklîfî ve vaz‘î hükümlerdir. Bu çalışmanın genel konusu, teklîfî hükümlerdir. Çalışmanın özel konusu ise teklîfî hükümlerden vâcip kavramının mâhiyeti hakkındadır. Bu çalışmada teklîfî hükümlerin tamamının ele alınması, konunun derinlemesine incelenmesine mâni olacağından, çalışma vâcip kavramının mâhiyeti ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışmanın, teklîfî hükümlerin mezheplere göre sayısını, mâhiyetini ve diğer ilimlere yansımasını göstermesi açısından önem arz ettiği düşünülmektedir. Bu çalışma, teklîfî hükümlerden vâcip kavramının, kıraat ilminin en önemli meselelerindeki mâhiyetini tespite yöneliktir. Bu meseleler, kıraat ilmi, tevcid ilmi ile vakf ve ibtidâ ilminin öğrenilip öğretilmesinin vâcip olmasıdır. Çünkü vâcip kavramının, şer‘î ve ıstılahî kısmı olduğu gibi mükellefler itibara alınarak aynî ve kifâî kısmı da bulunmaktadır. Kıraat alanında bazı meseleler hakkında aynî vâcip, bazısı hakkında kifâî vâcip, bazısı hakkında şer‘î vâcip ve bazısı hakkında da ıstılahî vâcip hükmü verilmiştir. Bu çalışmada şer‘î vâcibin farz ile eşit olduğu tespit edilmiş; ıstılahî vâcibin ise sünnet ile eşit olduğu ortaya konmuştur. Çünkü ıstılahî vâcip kapsamında tespit edilen hükümler ya Hz. Peygamber’in (s.a.v) sözüne ya da fiiline dayanmaktadır.
Keywords : Kıraat İlmi, Fıkıh İlmi, Teklîfî Hükümler, Şerî Vâcip, Istılahî Vâcip