İbn Rüşd'de Duyumsama

Authors : Hatice Göktaş

Pages : 307-332

Doi:10.51553/bozifder.1462220

View : 81 | Download : 52

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada İbn Rüşd felsefesinde bilginin kaynaklarından biri olan duyular, duyumsamanın mahiyeti bağlamında incelenmiştir. İbn Rüşd’e göre duyumsama/duyusal idrak, akli bir varlık olarak tümel anlamın idrak edilme aşamasının başlangıcıdır. Kuvve halinde bulunan duyu güçleri duyusal idrak esnasında duyu nesnelerinin onları aktif hale getirmesiyle bilfiil hale gelirler ve duyumsama gerçekleşir. Duyular, duyu nesnelerinin kendilerini değil formlarını kabul ederler ve kabul ettikleri bu form ile kabul esnasında bir ve aynı şey olurlar. Çalışmada İbn Rüşd’e göre duyusal formun dış dünyadaki duyu nesnesine uygun olmama yani duyu yanılsamasının nedenleri üzerinde durulmuştur. İbn Rüşd, duyu güçlerinin kendilerine ait nesneler hakkında yanılgıya uğramayacağını savunmaktadır. Dış dünyadaki duyu nesnesinde herhangi bir değişim söz konusu olmadığı için yanılsama, nesnenin duyuda var olan formunda gerçekleşmektedir. Duyuda formun yanlış oluşturulmasının nedeni ise duyu gücünün, kendine özgü bir nesneyi değil de ortak duyu nesnesini idrak etmiş olmasıdır. Çalışmanın son kısmında modern epistemolojide duyusal bilgi olarak belirtilen duyuların kaynaklık ettiği önermelerin İbn Rüşd felsefesindeki yeri ve değerine değinilmiştir. İbn Rüşd’ün dış dünyanın gerçekliği üzerine kurduğu bir duyu teorisine sahip olduğu; bununla birlikte duyulara dayalı önermelerin gerçek anlamda bilgi seviyesinde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : İslam Felsefesi, İbn Rüşd, Duyu Gücü, Duyusal Form, Gerçeklik, Duyu Verisi Yanılgısı, Duyusal Algısal Önermeler