Çivi Yazılı Metinler Işığında Ugarit Medeniyetinde Kurban ve Kurban Ritüelleri

Authors : Aslı Kahraman Çinar

Pages : 101-124

Doi:10.51553/bozifder.1462078

View : 86 | Download : 85

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Ugarit, Kuzey-Batı Suriye tarihi ve coğrafyası için keşfedilmiş önemli antik medeniyetlerden bir tanesidir. Devlet merkezi Ras Şamra’nın Akdeniz sahilinde önemli bir liman kenti olması Ugarit’in jeopolitik önemini artırırken, güneyde Mısır, kuzeyde Hitit gibi büyük devletlerle komşu olması onun kültürel olarak beslenmesine katkı sunmuştur. Ugarit dini, bulunduğu coğrafyadaki birçok medeniyet gibi çok tanrılı bir yapıya sahiptir. Bölgede yapılan arkeolojik kazılarda gün yüzüne çıkarılan Ugarit’e ait çivi yazılı tabletler içerisinde çok sayıda dini içerikli metin bulunmaktadır. Dini içerikli metinlerin genel olarak ibadetler üzerine olduğu da görülür. Bu ibadetler içerisinde en dikkat çekenlerden birisi kurbandır. Kurban ibadetine öncelikle sözlük anlamı olarak bakıldığında, “kurban (sungu, takdime), tapınılan yüce varlık ya da varlıklara veya herhangi bir güce şükran duygularını ifade etme, bir şeyler dileme ya da günahlara kefaret olması gibi nedenlerle sunulan hediye” olarak tanımlandığı görülmektedir. Toplumların tanrılarına kurban sunmalarında bazı ana nedenler vardır. Bu nedenlerin en basiti tanrılara hediye verme arzusudur. Böylece tanrıların besleneceği düşüncesi ile onlara karşı fedakârlık yapma düşüncesi barındırır. Ugarit ritüel metinlerinde toplumsal olarak yapılan dini uygulamalar içerisinde kurbanın varlığına rastlanmaktadır. Ugarit’e ait mitolojik metinler Ugarit teolojisi hakkında fikir verirken, ritüel metinleri dini uygulamalar konusunda detaylar barındırır. Farklı kurban türlerinin varlığı ve sunular, ritüel metinlerinin özünü oluşturur. Bu metinlerden anlaşılan kurban esnasında kan akıtılması, kanlı kurbanların olmazsa olmazıdır. Fakat kansız kurbanların da sıklıkla tanrılara sunulduğu bilinmektedir. Bu metinlerde kurban ritüellerinin yapısı, kült merasimleri, tanrılar adına kesilen kurbanların çeşitleri, bu kurbanlar için yapılan ritüeller ve ritüellerde tanrılara sunulan hayvan, bitki ve eşya sunuları yanı sıra kurbanların cinsi, sayısı, şekli belirtilmektedir. Ritüellerin hangi mevsimlerde yapıldığı, bu etkinliklere kimlerin katıldığına dair de çeşitli anlatılar yer almaktadır. Kurbanlar ve kurban ritüelleri hakkında bilinenlerin yanı sıra gizemli kalan konular da mevcuttur. Bu gizem çivi yazılı tabletlerin sustuğu yerde başlamaktadır. Bu çalışmada Ugarit dini bağlamında tanrılara sunulan adaklar ve kurbanlar üzerinde durulacaktır. Fakat öncesinde kurban kelimesinin farklı medeniyetlerde kullanılış biçimi, kelimenin filolojik kökeni, Yakındoğu, Anadolu ve Avrupa’da kelimenin bürünmüş olduğu anlamlara yer verilecektir. Ardından Ugarit dilinde kullanılan kurban kelimesi üzerinde durularak tanrılara sunulan adak ve kurbanların türleri, amaçları ve dini hayata olan etki ve katkılarından çivi yazılı kaynaklar esas alınarak bahsedilecektir. Kurban kelimesinin antik zamanlardan günümüze etimolojik incelemesine de yer verilecektir.
Keywords : Ugarit, kurban, Dinler Tarihi, Eski Çağ Tarihi, Ras Şamra, Arkeoloji, Ritüel