Osmanlı Dönemi'nde Saraybosna Yangınları (1697-1878)

Authors : Aşkın KOYUNCU

Pages : 47-94

Doi:10.30517/cihannuma.843121

View : 25 | Download : 20

Publication Date : 2020-12-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Osmanlı kaynakları ışığında 1697-1878 yılları arasında Saraybosna’da yaşanan yangınlar incelenmiştir. Bu bağlamda yangınların sebepleri, ekonomik ve sosyal sonuçları, zararlarının giderilmesinde vakıfların rolü ve 1848 Ebniye Nizamnamesi kapsamında Saraybosna’da 1852 yılından sonra yapılan düzenlemeler ele alınmıştır. Makalede Tanzimat Dönemi’ne kadar Saraybosna’da yangınlara karşı kapsamlı tedbirler alınmadığı savunulmaktadır. Osmanlı Dönemi’nde kurulan Saraybosna, bir Osmanlı kentinin bütün özelliklerine sahipti. Yangınlar, Osmanlı şehirlerinin başlarına gelebilecek en büyük felaketlerden biriydi. Binaların çoğunlukla ahşap malzemeden ve bitişik nizamda inşa edilmesi, sokakların darlığı, yangın söndürme teşkilatının olmayışı gibi etkenler yangınların yayılmasını kolaylaştırıyordu. Saraybosna’da 1697-1878 yılları arasında en az 15 büyük yangın yaşanmıştır. 1697, 1724, 1756, 1766, 1788, 1803, 1831, 1842, 1848 ve 1852’de meydana gelen yangınlar diğerlerine nispetle şehirde daha büyük tahribata yol açmıştır. Bilhassa 1697’de Avusturya istilası esnasında şehrin yakılması, Saraybosna’nın sosyal, ekonomik, kültürel ve demografik gelişimine büyük darbe vurmuştur. Yangında şehirdeki 104 camiden 92’si yanmıştır. Saraybosna’da yangınlardan en çok Başçarşı ve civarı etkilenmiştir. 1852’deki yangından sonra Ebniye Nizamnamesi uygulamaya konularak Başçarşı ve çevresi yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca, sokakların genişletilmesine çalışılmış, yangınlara karşı Viyana’dan tulumbalar getirilmiş ve ahşap yerine kâgir yapılar inşası teşvik edilmiştir. Sebil’in bulunduğu Pazar Meydanı da 1866 yangınından sonra düzenlenmiştir. Saraybosna, Tanzimat Dönemi’nde kentsel reformlar tam olarak hayata geçirilemeden Avusturya-Macaristan hâkimiyetine girmiştir.
Keywords : Saraybosna, yangınlar, vakıflar, Başçarşı, Ebniye Nizamnamesi