16. YÜZYILDA OSMANLI PADİŞAHLARININ POLİTİK, EKONOMİK VE MANEVİ GÜÇ KAYNAĞI OLARAK HANEDANA YÖNELİK TEMLİKLERİ

Authors : Zafer KARADEMİR

Pages : 45-69

Doi:10.30517/cihannuma.1215696

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2022-12-07

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı padişahlarının ülkedeki mali kaynakların yegâne sahibi oldukları kabul edilmekteydi. Bu anlayışa göre padişahlar kontrol ettikleri kaynakları mülk statüsü altında ve hukuk kuralları çerçevesinde diledikleri kişilere bağışlayabilirlerdi. Bu makale 16. yüzyılda hüküm süren Osmanlı padişahlarının bizzat hanedan üyelerine temlik yöntemi ile verdiği mülklerin dağıtılma sebeplerini ve yönetici aile bireylerine sağlanan bu olanakların ne gibi sonuçlar doğurduğunu incelemektedir. Çalışma kapsamında T. C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Başkanlık Osmanlı Arşivi’nden elde edilen temliknameler ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Bu mülklerin iktisadi düzene olumlu ya da olumsuz etkileri makalenin odak noktasıdır. Ayrıca temliğe konu olan mali kaynakların nasıl korunduğu, bunların korunamadığı zamanlarda kimlerin bu varlıklara müdahale ettiği sorularına yanıtlar aranmaktadır. Ülke geneline yayılan ve oldukça farklı çeşitleri olan temlik uygulamalarının bir “temlik ağı” şeklinde tasarlandığı söylenebilir. Padişahlar ve onlara bağlı merkezi bürokrasi bu yapı ile hem devletin önemli gelir kaynaklarını aile içinde bırakmaya gayret etmişler hem de bunların kontrolü ile hanedan içi dengeleri gözetmişlerdir. Hanedanın kadın üyelerinden damatlara kadara pek çok kişi bu ağdan beslenmiştir. Tüm hukuki ve fiziki korumalara rağmen hanedanın mülklerine dışarıdan müdahaleler yaşamış ancak bunlara karşı hukuki yollarla engel olunmaya çalışılmıştır.
Keywords : Osmanlı, padişah, hanedan, temlik, yeni çağ