19. YÜZYILIN YÜKSELEN BOĞAZİÇİ MEDENİYETİ’NDEN 1930’LARIN ÇÖKEN BOĞAZİÇİ’NE: BOĞAZİÇİ’NDE SOSYO-MEKÂNSAL DEĞİŞİM

Authors : Özge Bilge Kara

Pages : 41-71

Doi:10.30517/cihannuma.1516924

View : 67 | Download : 63

Publication Date : 2024-07-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Boğaziçi, İstanbul’un kentleşme tarihi içinde şehrin değişen sosyo-mekânsal deneyimlerine örnek teşkil eden, buna mukabil yeterli ilgiyi görmemiş önemli bir çalışma alanıdır. 19. yüzyılda saray çevresi ve varlıklı kesim tarafından gözde bir sayfiye alanı hâline gelen Boğaziçi, İstanbul’un 20. yüzyılda yaşadığı ekonomik, siyasî, askerî, toplumsal ve kültürel değişmelere bağlı olarak eski önemini giderek kaybetmiştir. Bu makale, 19. yüzyılın yükselen “Boğaziçi Medeniyeti”nin 1930’larda çöküntü hâline gelen mimarî, demografik ve kültürel durumunu, döneme ait çeşitli kaynaklar üzerinden analiz etmeyi amaçlamaktadır. Suat Derviş’in 1936’da Son Posta gazetesinde yayımlanan “Çöken Boğaziçi” röportajları, Şirket-i Hayriye’nin 1936-1938 arasında çıkardığı Boğaziçi Mecmuası, Refik Halid Karay ve Nazım Hikmet’in 1930’lu ve 1940’lı yıllarda çeşitli gazetelerde yayımlanmış köşe yazıları bölgenin yaşadığı harabiyeti, o dönemi yaşayanların tanıklıkları yoluyla vermesi bakımından oldukça kıymetlidir. Kendine has bir kimlik ve kültür oluşturmuş Boğaziçi Medeniyeti’nin Birinci Cihan Harbi’nden sonra yaşadığı kırılma evresini, sonrasındaki sınıfsal dönüşüm ve mekânsal çöküş süreçlerini ele alan bu çalışmada, Erken Cumhuriyet döneminde yeni rejimin İstanbul’a yönelik kent politikalarının ekonomi-politik açıdan değerlendirmesi de yapılmaktadır. Araştırmada Boğaziçi’nin 1930’larda kentsel ve demografik bir çöküş süreci yaşadığı, 1930’ların ikinci yarısından itibaren rejimin İstanbul’un imarı ile ilgilenmeye başlamasıyla birlikte Boğaziçi’ne dikkat çekme amacıyla çeşitli yayınların ortaya çıktığı ancak bu çabaların beklenen etkiyi yaratmadığı, uzun vadede Boğaziçi’nin farklı bir kentleşme seyri izlediği sonuçlarına ulaşılmıştır.
Keywords : Boğaziçi, Erken Cumhuriyet Dönemi, Boğaziçi Medeniyeti, İstanbul, Kentleşme