MANİSA ŞER‘İYE SİCİLLERİ: KATALOG VE ÇEVİRİYAZI ÇALIŞMALARI

Authors : Vehbi Günay, Merve Zeytinci

Pages : 79-116

Doi:10.30517/cihannuma.1611101

View : 179 | Download : 179

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin son şehzade sancağının idari ve iktisadi merkezi olan Manisa, Anadolu’nun batısında, demografik açıdan renkli ve kalabalık nüfusu, geniş ve verimli topraklarıyla zengin bir üretim bölgesine sahip oluşu, transit ulaşım yolları üzerinde bulunması, uluslararası ticaret şehri İzmir’in artülkesinde yer alışı gibi belirgin özellikleriyle seçkin şehirlerden birisidir. Bir Türk iskân birimi olarak kentin ve temsil ettiği bölgenin, Osmanlı devri tarihsel kaynaklarının en kapsamlı ve en önemli yerel kayıtlar külliyatını şer‘iye sicil defterleri oluşturmaktadır. Manisa kadı sicilleri günümüzde Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nin Meşihat Şeriye Sicil Defterleri (MŞH.ŞSC.d) fonu tasnifinde bulunmaktadır. Toplamda 435 defterlik serinin 13 adedi XVI. yüzyıla (% 2,98), 154’ü XVII. yüzyıla (% 35,40), 70’i XVIII. yüzyıla (% 16,09), 144’ü XIX. yüzyıla (% 33,10) ve 54’ü de XX. yüzyıla (% 12,41) aittir. Sicillerin yüzyıllara dağılımı, sayfalar itibarıyla değerlendirildiğinde ise; XVI. yüzyıla ait 3.499 (% 3,75), XVII. yüzyıla ait 42.004 (% 45,09), XVIII. yüzyıla ait 11.751 (% 12,61), XIX. yüzyıla ait 26.964 (% 28,95) ve XX. yüzyıla ait 8.923 (% 9,58) sayfadan oluşmak üzere toplam olarak 93.141 sayfalık belgeler koleksiyonu mevcuttur. Söz konusu defterlerin 365’inin (% 83,90) Manisa merkez kazasına ait olduğu, ikinci grubu teşkil eden 70 adet sicilin (% 16,10) ise Saruhan sancağının diğer kazalarının (Akhisar, Demirci, Kırkağaç/Soma ve Kula) defterleri olduğu anlaşılmaktadır. Belgeler külliyatını oluşturan toplam 93.141 sayfalık arşiv evrakının 80.464 (% 86,38) sayfalık kısmı merkeze, 12.677 (% 13,62) sayfalık bölümüyse kazalara ilişkin belgeleri kapsamaktadır. Günümüze değin defterlerde yer alan bilgilerden yararlanılarak kaleme alınan çok sayıda araştırma eseri olduğu gibi sicillerin alfabemize çeviriyazı (transkripsiyon) olarak aktarımı ve değerlendirmesini içeren lisansüstü tezler de hazırlanmıştır. Manisa’nın yerel tarih kaynağı hazinesini toplu bir biçimde ele alan bu makale, Manisa şer‘iye sicillerinin günümüze ulaşma süreciyle halihazır defterler kataloğunu, oluşturulan envanter listesine ilişkin sayısal analizleri ve alfabemize aktarılmış metinlere dayalı incelemelerden oluşan tezlerin tespitine ilişkin bilgileri içermektedir.
Keywords : Şer‘iye sicili, kadı defteri, Manisa, kaza, Saruhan, Manisa sicilleri, Manisa şer‘iye sicilleri kataloğu.