KIRIM SAVAŞI (1853-1856) VE TÜRK BOĞAZLARI KAİDE-İ KADİM GEÇİŞ REJİMİNİN DEVLETLER HUKUKU NORMU OLARAK YERLEŞMESİ

Authors : İsmail Köse

Pages : 425-456

Doi:10.18244/cttad.1488801

View : 100 | Download : 135

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk Boğazları tarih boyunca, idaresinde bulundukları uygarlıklara güçlü oldukları süre içinde çok sayıda vazgeçilemez savunma kolaylığı, bu özelliğe bağlı çok sayıda askeri ve idari avantajlar sağlamışlardır. Buna karşın, Boğazlara sahip olan devletler güç kaybettiklerinde ya da düşmanlarından daha güçsüz hale geldiklerinde Boğazlar, düşman saldırı ve tehdidini kolaylaştıran bir yardımcı araca dönüşebilmişlerdir. On dokuzuncu yüzyıl güç mücadelesinin ana merkez üssü Doğu Akdeniz ve buna bağlı olarak Türk Boğazları’dır. Kırım Savaşı 1841 tarihli Londra Boğazlar Sözleşmesi’nin (LBS/Londra Sözleşmesi) tetiklediği olaylar zincirinin doğal bir sonucu olmakla birlikte Boğazlar geçiş rejimiyle Karadeniz’in statüsünün belirlenmesinde yaşanan anlaşmazlıkların da etkisiyle ortaya çıkmıştır. Türk Boğazları’nda Kaide-i Kadim geçiş rejimini çok taraflı bir uluslararası metinle garanti altına alan belge Londra Sözleşmesi uzun süredir Boğazlara sahip olmak, bu mümkün değilse savaş gemilerini serbestçe geçirmek isteyen Çarlık Rusyası için önemli bir geri adımdır. Buna karşın Osmanlı Devleti ve Boğazlar üzerindeki emellerden vazgeçilmemiş, LBS sonrasında Çar I. Nikola, Boğazlara sahiplik başta gelmek üzere Osmanlı mirasının paylaşılması için uzlaşı arayışlarına hız vermiştir. Bu çalışmada Türk Boğazları geçiş rejiminin Kırım Savaşı sonrasında yeniden şekillenen güç dengesinde bir uluslararası hukuk normu olarak kabul görmesi incelenerek, Çarlık Rusyası’nın söz konusu dönemdeki Boğazlar politikası analiz edilecektir.
Keywords : Kırım Savaşı, Kaide-i Kadim, Londra Boğazlar Sözleşmesi, Uluslararası Hukuk Normu, Geçiş Rejimi