ORTA DOĞU ENERJİ JEOPOLİTİĞİNDE STRATEJİK İŞ BİRLİĞİ: YASİN HAŞİMİ’NİN TÜRKİYE-IRAK PETROL HATTI PROJESİ

Authors : Yasin Turna, Onur Akdoğan

Pages : 845-866

Doi:10.18244/cttad.1519833

View : 45 | Download : 65

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :20. yüzyıl başlarında Irak’ın İngilizler tarafından işgali, bölgenin siyasi ve ekonomik yapısında köklü değişikliklere yol açarken yeni bir ulus devletin temellerinin atılmasına da zemin hazırlamıştır. Bu durum karşısında Iraklılar, değişen konjonktüre tepki göstermeye başlamış ve gelişen olaylar neticesinde İngiltere, bölgedeki petrol kaynakları ve ulaşım ağları üzerindeki hegemonyasını devam ettirecek ölçütte Irak’a bir bağımsızlık hakkı tanımıştır. İngiliz mandasını devam ettiren bu durum Arap milliyetçilerinin, özellikle de içlerinde güçlü bir siyasi profile sahip olan Yasin Haşimi’nin, tepkisine neden olmuştur. Haşimi, Irak hükümetinde görev almasıyla birlikte, İngiltere’nin bölgesel politikalarına karşı koymak ve Irak\\\'ın bağımsızlığını güçlendirmek amacıyla kendisine ve ülkesine tarihî ve kültürel anlamda yakın bir ülke olarak gördüğü Türkiye ile enerji politikaları hususunda ortak bir strateji kurgulamıştır. Bu çalışma, ilk defa yayınlanacak olan 1933 tarihli özel arşiv belgeleri üzerinden Yasin Haşimi’nin İngiltere’den bağımsız olarak Türkiye ile birlikte Irak petrollerinin Akdeniz’e sevki konusunda mutabakata varıldığını ortaya koymaktadır. Belgeler, devlet arşivleri ve dönemin basın yayınları ile desteklenmiş ve nitel metodolojiler kullanılarak analiz edilmiştir. Yasin Haşimi’nin milliyetçi politikası, Türkiye ile ortak çıkarlarda buluşması ve Bağdat elçisi Tahir Lütfi ile kurduğu yakınlık neticesinde uluslararası çapta stratejik bir iş birliği niyeti ortaya çıkmıştır. Irak hükümetinin önde gelen bir temsilcisinden gelen teklife yönelik Türk hükümeti de destekleyici bir yaklaşım göstermiştir. Türkiye’nin Irak ile iş birliğine konu olan petrol hattı projesini dönemin ekonomik ve siyasi zorlukları nedeniyle hayata geçirememiş olsa da bu teşebbüsleri bölgedeki stratejik rolü ve potansiyelini gözler önüne sermiştir.
Keywords : Yasin Haşimi, Orta Doğu Enerji Politikaları, Türkiye-Irak İlişkileri, Petrol Hattı, Ulaşım Politikaları