TÜRKİYE’DE KADI İSİMLİ YERLEŞMELERİN MEKANSAL ANALİZİ : KADILIK KURUMUNUN YERLEŞME İSİMLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Authors : Bekir GÖKMEN

Pages : 39-64

View : 18 | Download : 16

Publication Date : 2015-06-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Kadı kelimesinin Anadolu'daki yerleşme isimleri üzerindeki etkisinin Türklerle birlikte başladığını görmekteyiz. Türkler Anadolu'ya, devlet sistemleri ile tâbi oldukları şer'i yargı sistemini birlikte getirmişlerdir. Anadolu'nun Türkleşmesi Selçuklular’la başlamış ve zamanla Türkler Anadolu'nun yerleşme coğrafyasında hâkim unsur konumuna gelmişlerdir. Selçuklular’dan sonra Osmanlı Devletinin klasik zamanında çok etkili biçimde yargı görevini ifa eden kadılar, genelde merkezileşmiş şehirlerde oturmuşlar ve oradan kaza adı verilen belirli bir coğrafi alana hizmet vermişlerdir. Bu merkezi ve köklü şehirlerin kadı isminden etkilenmediği ortadayken, özellikle topografya açısından engebeli, dağlık sahalarda şehirleşmenin zayıf kaldığı coğrafyalarda kadılık fonksiyonu yerleşmenin diğer fonksiyonlarının önüne geçmiştir. Özellikle merkezi şehir ve kasabaların olmadığı aksine kırsal yerleşmelerin yoğun olarak bulunduğu coğrafyalarda kadının görev yaptığı yerleşmeler Kadıköyler olarak isimlendirilmiştir. Kadının bu gibi küçük yerleşmelerin isimlerini etkilemiş olduğu görülmektedir. Türkiye’de özellikle Batı Karadeniz Bölümü kırsal mahalle yerleşmelerinin fazlalığı dolayısıyla kadı isimli yerleşmelerin yoğunluk kazandığı bir coğrafya olarak karşımıza çıkmaktadır.
Keywords : Toponimi, Türkiye, Batı Karadeniz Bölümü, Kadı, Kaza, Kadıköy