Türklerdeki "Zımni Sözleşme" Kavramlaştırması Bağlamında 15 Temmuz'u Okumak

Authors : Gürbüz ÖZDEMİR

Pages : 81-112

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2019-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Ş.Mardin, Türklerde yöneten-yönetilen ilişkisini “zımni sözleşme” kavramlaştırmasıyla açıklamaktadır. Bu kavram, yöneticilerle halk arasında, sahip olunan değerlerden kaynaklanan ve onları aynı amaçta birleştiren birlikteliği anlatmaktadır. Ancak Tanzimat’la başlayan batılılaşma süreciyle, bu birliktelikte bir kırılma yaşanmış ve “zımni sözleşme” bozulmuştur. Halkın değerlerine dayanarak “zımni sözleşme” olgusunu ihyaya çalışan demokrat yöneticiler çıkmışsa da, bunlar çeşitli şekillerde engellenmiştir. “Zımni sözleşme” ihya süreci, 2000’li yıllarda halkın bilinçlenip yöneticilerle iletişimlerinin artmasıyla birlikte, tekrar kendini gösterdi. Ancak bu dönemde de, bu buluşmaya son vermek isteyen girişimler 15 Temmuz kalkışmasıyla zirve yaptı. Ancak demokrasi kültürüyle şekillenen milletin basireti, bu kalkışmaya karşı demokrasisini korudu ve millet-devlet birlikteliğini herkese gösterdi. 15 Temmuz Direnişinde, halkın bilinçlenmesinin yanı sıra, yöneticilerin halktan kopuk bir “devletlû” yerine, halkla karşılıklı duygudaşlık içerisinde (özellikle devletin başı olarak Cumhurbaşkanı’nın, devlet-millet birlikteliğinin ifadesi olarak halka doğrudan temas eden ve halkla devletin sıkı sıkıya bağlanmasını sağlayan tarz ve söylemlerinin) kendilerini görmelerinin büyük etkisi oldu. Yıllarca kendilerine ve değerlerine yapılanlara karşı ses çıkaramayan milletin, devletin başından gelen “sokağa çıkın” talebine anında cevap vermesi, 150 yıldır bozulmuş olan devletle arasındaki “zımni sözleşme” olgusunun yeniden oluştuğunun göstergesi oldu. Kısacası, “Astınız, zehirlediniz, yedirtmeyiz!” ifadesiyle sloganlaşan 15 Temmuz Direnişi, zımni sözleşme bağlamında özgün Türk yöneten-yönetilen ilişkisinin yeniden ihyaya başladığının tescillenmesi anlamına gelmektedir. 
Keywords : Zımni Sözleşme, 15 Temmuz