Gazali’nin “Munkız Mine’d-Dalal” Adlı Kitabı Bağlamında Hidayet/Kurtuluş Teorisi / The Theory of Salvation in the Context of Gazali's Book "Munkiz Mine'd-Dalal"

Authors : İlhan YILDIZ

Pages : 440-468

Doi:10.54558/jiss.969974

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2021-11-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bugünkü haliyle Sünnilik, büyük oranda, Gazali’nin gayretleri sonucu ortaya çıkmıştır. Bilindiği gibi, Gazali ile birlikte, Kur’an ve sünnet yepyeni bir yoruma kavuşmuştur. Özellikle kelam alanında "Gazali öncesi" ve "Gazali sonrası" şeklinde keskin bir ayırım ortaya çıkmıştır. Dahası Gazali’nin İslam dünyasındaki etkisi hala sürmektedir. O'nun eserlerine gösterilen ilgiye baktığımız zaman, Gazali’nin İslam dünyasındaki iddiasının gelecekte de süreceği anlaşılmaktadır. Bu makale, büyük oranda, Gazali’nin el-Munkız mine’d-Dalal adlı kitabına dayanmaktadır. “Sapkınlıktan Kurtuluşa” anlamına gelen bu biyografik ve metodolojik eserinde Gazali, Müslümanların kurtuluşu konusuna kafa yormuş ve çözüm önerilerinde bulunmuştur. Gazali’nin kurtuluşa giden yol arayışının sebebi farklı zümrelerin kendi inanç ve düşüncelerinin hakikat olduğunu iddia etmeleriydi. Bu iddialar, İslam dünyasında ihtilafları derinleştiren bir takım gruplaşmaların başlamasına neden olmuştur. İslam dünyasının bu heterojen yapısının homojen bir hüviyete kavuşturulması projesi, devletten gelmiş olsa bile, Gazali'nin de gönlünden geçmekteydi. Kurtuluş teorisi olarak adlandırılan bu projeyi Gazali, bizzat kendi yaşamında karşılaştığı “şüphe”, “bunalım” ve nihayet “zihnini aydınlatan ışık” kavramları ile anlatmaktadır. Bu süreçte bilginin kaynağı ve bilginin sağlam temellere oturtulması için Gazali’nin yoğun çaba sarf ettiği görülmektedir. Gazali, kelamdan istifade edilebileceğini, Bâtıniliğin zındıklık olduğunu, felsefenin filtrelenmesi gerektiğini ve nihayet tasavvuf yolunun hakikat olduğunu söylemiştir.
Keywords : Hidayet, Kelam, Bâtınilik, Felsefe, Tasavvuf