Gezgin Bir Türk Dervişliği Olan Kalenderîliğin İslam Düşüncesindeki Yeri

Authors : İsmail Erdoğan, Esra Polat

Pages : 188-198

Doi:10.54558/jiss.1590555

View : 69 | Download : 71

Publication Date : 2025-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Bu çalışmada gezgin bir derviş grubu olan Kalenderîliğin doğuşu, Türk-İslam düşüncesindeki yeri, özellikleri ve kendilerini diğer yapılardan ayırt eden temel ahlak ilkelerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kapsamında konuyla ilgili literatür taraması yapılmış ve kaynaklardan elde edilen bilgiler konularına göre tasnif edilerek bir değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Bulgular: Değişik kaynakların taranması suretiyle yapılan bu çalışmada, Kalenderîliğin teşekkülünde Eski Türk inançları, İslam dini, Budizm, Hint ve İran kültürü gibi farklı unsurların önemli ölçüde etkisinin olduğu tespit edilmiştir. İleri sürdükleri fikirler yanında ayrıca giyim, kuşam ve yaşayış olarak aykırılıklarıyla dikkat çeken bu grubun aslında kendi içinde tutarlı bir yaşam felsefesinin olduğu ifade edilebilir. Bu felsefenin ise maddî olan hiçbir şeyin amaç değil bilakis özgür yaşayabilmek için bir araç olduğunu söyleyebiliriz. Sonuç: Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgilere göre Eski Türk inançlarını değişik isim ve şekillerde bünyesinde taşımakta olan Kalenderîliğin felsefi, tasavvufi ve ahlaki ilkelere sahip olmakla birlikte dini yönü daha ağır basan bir akım olduğu sonucuna varılmıştır. Özgünlük: Bu çalışma, daha önce yapılmış olan araştırmalardan farklı olarak Kalenderîliği din, tarih, felsefe, ahlak ve tasavvuf ekseninde ele alması bakımından özgün bir araştırma olarak görülebilir.
Keywords : Kalenderîlik, Şamanlık, Gezgin Türk dervişliği, Cavlakiler, Çehar darb, Cemaleddin Savi