Soğdların Turfan Bölgesindeki Yerleşimleri ve Ticari Kolonileri

Authors : İbrahim Onay

Pages : 272-286

View : 43 | Download : 46

Publication Date : 2025-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: Bu çalışma İpek Yolu tarihinin önemli tüccar topluluklarından biri olan Soğdların, Doğu Türkistan’da bulunan Turfan bölgesindeki yerleşimlerinin tarihini ve buradaki ticari kolonilerinin gelişimini göstermeyi amaçlamaktadır. Bu bölgenin ticari hayat içerisindeki yeri ve burada yaşayan Soğdların diğer İrani topluluklarla, Çinlilerle ve Türklerle olan ilişkileri gösterilmeye çalışılacak, Türk tarihine olan etkileri de değerlendirilecektir. Yöntem: Konuyla ilgili olarak Turfan bölgesinin İpek Yolu ticari ağı üzerindeki tarihsel gelişimi araştırılmış, bununla ilgili olarak Soğd toplulukların bölgeye gelişi ve yerleşmesi konusunda, tarihi metinlerin çevirileri incelenmiştir. Yine bu saha ile ilgili arkeolojik bulgular da değerlendirilmiştir. Bu suretle elde edilen veriler çözümlenmeye çalışılmıştır. Bulgular: Turfan bölgesi İpek yolu rotası üzerindeki en önemli üslerden biri konumunda olduğundan ticari ağların gelişime bağlı olarak ticaretle uğraşan yabancı toplulukları kendisine çekmiştir. Bölgenin stratejik ve ticari önemine binaen özellikle belli dönemlerden sonra tüccar toplulukların ve özellikle Soğdların bölgedeki etkinliklerinin arttığı arkeolojik ve yazılı metinlerin şahitliğinden anlaşılmaktadır. Sonuç: Turfan bölgesi eski zamanlardan itibaren gelişen ticari ilişkilerin bir sonucu olarak Soğd toplulukların ticari koloniler kurdukları ve yerleştikleri en önemli güzergâhlardan biri haline gelmiştir. Çin topraklarında yaşanan siyasal ve askeri çatışmalar bu bölgeye çevreden yapılan göçlerin çoğalmasına ve nüfusun artmasına katkı sağlamıştır. Bazı Soğd topluluklar anavatanları olan Sogdiana bölgesini terk ederek buralarda yerleşmişler kendilerine ait yerleşimler-köyler kurmuşlardır. 8-9. yüzyıla kadar burası İpek Yolu tarihinin ve Doğu Türkistan ticaretinin en önemli üslerinden biri haline gelmiştir. Özgünlük: Soğd tarihi çalışmaları, Türk tarihi çalışmalarına katkı vermesi nedeniyle de anlamlıdır. Soğdlar hakkındaki bilimsel çalışmalar son yıllarda artmakla birlikte yetersizdir ve bu konuda eksiklik olduğu görülmektedir. Turfan bölgesi, Soğd ve Türk tarih araştırmaları bakımından anlamlı ve önemli bir coğrafyadır.
Keywords : Soğd, Turfan, Ticaret, Koloni