Zencan’da Derlenen “Dede Korkut Rivayeti”nde Hz. Muhammet ve Hz. Ali

Authors : Fazıl ÖZDAMAR

Pages : 19-32

Doi:10.30804/cesmicihan.1104325

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut Destanlarının anlatıcısı olarak kabul edilen Dede Korkut hakkındaki bilgiler, hem Dede Korkut Kitabı’nın Mukaddime bölümünde hem anlatmalarında hem de bazı tarihî kaynaklar ile sözlü rivayetlerde geçmektedir. Sözlü rivayetlerden biri de günümüzde İran’ın Zencan şehrinde yaşayan Âşık Ferruh Bayat’tan derlenen “Dede Korkut Rivayeti”dir. 4 kısımdan oluşan bu rivayetin ilk kısmında Dede Korkut’un bir nebi veya derviş olduğu ve Türkler üzerinde söz sahibi olduğu gibi çeşitli özelliklerinden bahsedilmiştir. İkinci kısmında Dede Korkut’un Mekke’ye gidip Hz. Muhammet ile görüşerek Müslüman olması ve İslamiyet’in usullerini öğrendikten sonra Azerbaycan’a dönüp Müslümanlığı Türklere tebliğ etmesi anlatılmıştır. Üçüncü kısım Hz. Muhammet’in vefatının ardından hakkı olduğunu iddia ettiği Hz. Ali’ye halifeliğin niçin verilmediği yorumlanmasını içerir. Son kısımda ise halifeliğin Hz. Ali’ye verilmemesinden sonra Dede Korkut’un bir kopuz yapıp okuduğu şiir ve anlattığı destanlarla Hz. Ali’nin halifelik hakkını savunmasını ihtiva eder. Rivayette geçen Dede Korkut hakkındaki bazı bilgiler, hem Dede Korkut Kitabı’nda hem de tarihî kaynaklardakilerle benzerlik taşırken bazıları ise söz konusu kaynaklarda yoktur. Bu kısımlar İran’ın siyasi ve dinî yapısıyla şekillenmiştir. Örneğin Dede Korkut’un Hz. Ali’nin hakkını savunmak için sanatını icra etmesi bu bağlamda düşünülebilir. Ayrıca İran Türklerinin millî kimlik inşasında ve korumasında Dede Korkut’u bir araç olarak kullanıldıkları bilinmektedir. Dolayısıyla metnin derlendiği bölgenin dinî ve siyasi yapısı dışında millî kimliğin inşası ve korunması için de önemli olan bu rivayet, adı geçen üç unsur temel alınarak incelenmiştir. Sonuç olarak Zencan’dan derlenen ve Dede Korkut’un Hz. Muhammet ile görüşmesi ile sazı icat edip bununla yaptığı icralarda Hz. Ali’yi savunmasını ihtiva eden bu rivayetin Dede Korkut’un farklı özellikleri ile ilgili bilgiler içermesi bakımından Dede Korkut çalışmalarına katkı sağlayacağı düşüncesindeyiz.
Keywords : Dede Korkut, Hz Muhammet, Hz Ali, Rivayet, Âşık Ferruh Bayat