İslamî Dönem Uygur Harfli Türkçe Metinlerde İkilemeler Üzerine Notlar

Authors : Hüseyin Yildiz, Ayşe Altikulaçoğlu

Pages : 49-80

Doi:10.30804/cesmicihan.1365010

View : 104 | Download : 140

Publication Date : 2023-12-07

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede ikilemeler konusu Türk dilbiliminin başlangıcından bugüne dikkat çeken konulardan biri olmuş ve oldukça çok işlenmiştir. Literatürde genellikle bir dönem ya da eser merkezli ikileme çalışmalarına rastlanmaktadır. Bu çalışmada ele alınacak konunun derlemi ise alfabe temelli birkaç dönemi içine almaktadır. İslami dönem Uygur harfli metinler olarak adlandırılan bu eserler bu çalışmanın derlemini oluşturmaktadır. Karahanlı döneminden Timurlular döneminin sonuna kadar olan zaman diliminde Uygur Harfli Deh-nâme, Ebu Said Kürkânʼın Uzun Hasanʼa Gönderdiği Bitig, Mahzenüʼl-Esrârʼın Zeynüʼl-Âbidin Nüshası, Manzum Parçalar, Manzum Parçalar –I, Manzum Parçalar –II, Mesʼele Kitâbı, Miraç-nâme, Oğuz Kağan Destanı, Râhatüʼl-Kulûb, Rızvan Şah ile Ruh-Afza Hikâyesi, Seyfü’l-Mülûk ve Bedî‘ü’l-Cemâl, Sirâcüʼl-Kulûb, Tarla Satış Senetleri, Tezkire-i Evliyâ, Timür Kutluk Yarlığı, Tokluğ Temürʼe Verilen Ödüg Bidigʼi, Toktamış Han Yarlığı metinleri seçilerek 18 eserden hareketle bir derlem oluşturulmuştur. Çalışmanın derleminde içinde ikileme bulunan 1309 cümle tespit edilmiştir. Bu cümlelerin bazılarında birden fazla ikileme bulunmakta ve derlemdeki ikilemelerin tekrar edenlerle birlikte toplam sayısı 1537’ye, her biri farklı olan ikileme sayısı ise 457’e ulaşmaktadır. Tüm veriler Ek kısmında alfabetik olarak listelenmiştir. 457 ikileme verisi, kuruluş, oluşum, anlam, yapı, çekim, diziliş, köken ve tür yönünden incelenmiş ve bunlarla ilgili sonuçlar 31 maddede yorumlanmaya çalışılmıştır.
Keywords : İslami dönem, Türkçe, Uygur harfli metinler, İkilemeler, Sınıflandırma