Tokat/Reşadiye yöresinde icra edilen uzun havaların “ezgi çekirdeği” yöntemiyle analizi

Authors : Berat Talat Karakoç, Murat Salim Tokaç, Cenk Güray

Pages : 304-322

Doi:10.31811/ojomus.1657986

View : 61 | Download : 60

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Reşadiye yöresi; Tokat ili müzik kültürü içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yörede derlenen yedi uzun havanın üçü bu yöreye aittir. Reşadiye; Almus, Başçiftlik, Niksar ve Akkuş (Ordu) ilçelerini kapsayan coğrafi bölgenin kendine has müzikal yapısı olduğu bilinmektedir. Özellikle Çargâh kararlı uzun havalar yöreye özgü ezgisel yapı ve motiflere sahiptir. Yörede okunan uzun havalar incelendiğinde genellikle Çargâh perdesinin merkez tanımlayıcı perde olarak kullanıldığı, ortak tanımlayıcı perdenin Hüseyni ve Nim Hisar olarak iki ayrı şekilde kullanıldığı görülmektedir. Hüseyni perdesinin ortak tanımlayıcı perde olduğu eserler genellikle “Efilo, Fadik, Canım havası” olarak adlandırılan uzun havalardır. Nim Hisar perdesinin ortak tanımlayıcı perde olduğu uzun havalar ise “Nezük” olarak adlandırılmaktadır. Bu ayrım esasında yöre müziğinde ezgi yapılarında tek bir perdenin değişmesinin uzun havanın farklı bir isimle ifade edilmesine ve en küçük ezgi yapılarının önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın başlıca amacı; Tokat yöresi müzik kültürünün karakteristik yöresel motiflerini içinde barındıran Reşadiye uzun havalarını ezgi çekirdeği yöntemiyle incelemektir. Çalışmada TRT repertuarında Reşadiye yöresine kayıtlı üç uzun hava, ezgi çekirdeği yöntemiyle analiz edilmiştir. Eserlerin cümle yapıları ve bu yapılardaki ezgi çekirdekleri tespit edilmiş, form yapıları tablo üzerinde gösterilmiştir. Yapılan analizler sonucunda Çargâh perdesinin merkez tanımlayıcı perde olduğu, Hüseyni ve nim hisar perdelerinin ayrı uzun havalarda ortak tanımlayıcı perde olarak yer aldığı, bir eserde Çargâh diğerlerin de ise Bayati Şiraz ezgi çekirdeği yapılarının hâkim olduğu tespit edilmiştir.
Keywords : Tokat uzun havaları, Reşadiye, analiz, makam, ezgi çekirdeği