Türk Mûsikîsinde Seyir Kavramı ve Yeni Bir Form: Seyr-i Nâtık

Authors : A Başak HARMANCI

Pages : 217-239

View : 22 | Download : 15

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk Mûsikîsi makam nazariyesinin en önemli unsuru olan “seyir”, kısaca “ezgi dolaşım kuralları” olarak tanımlanabilir. Günümüz Türk Mûsikîsi anlayışına uygun seyirler, en erken XV. yy.’dan itibaren edvar kitaplarında görülmeye başlamıştır. Gerek klâsik gerek modern nazarî eserlerinde seyir hakkında, uygulamadan (amelî) ziyade yazılı (nazarî) tarifler yer almaktadır. Makam seyir çeşitlemeleri de özellikle yazılmış değil, makamlara ait eser örneklerinden ibarettir. Nazarî eserlerde makamlar, birbirlerine yakınlıklarıyla değil, bilhassa basit-bileşik-şed tasnifi anlayışıyla yazılmış ve bu durum, makam akrabalıklarının öğrenciler tarafından yeterince anlaşılamamasına yol açmıştır. “Seyr-i Nâtık” isimli enstrumantal form, daha önceleri makam öğretiminde amelî olarak kullanılan Türk Mûsikîsinin “Kâr-ı Nâtık”  isimli sözlü formundan mülhem olarak, nazarî eserlerdeki bu eksikliği gidermek amacıyla Cinuçen Tanrıkorur tarafından bestelenmiştir. Eser, elli tane makam seyrinin tek usûl kullanılarak (yürüksemâî) ve makam akrabalıkları gözetilerek onaltışar ölçü şeklinde ard arda sıralanmasından meydana gelmektedir. Makam öğretiminde amelî (egzersiz) olarak yol göstermesi bakımından oldukça önemli bir işlevi vardır.
Keywords : Seyir, taksim, çeşni, dizi, makam, istif