EBÜ'L-MUÎN EN-NESEFÎ'NİN ŞÂHİTLE GÂİBE İSTİDLÂL YÖNTEMİNE YAKLAŞIMI

Authors : Numan KARAGÖZ

Pages : 233-249

Doi:10.30627/cuilah.1096943

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şâhid ile gâibe istidlâl, mütekaddimîn kelâmının temel yöntemi olarak, Muʽtezile, Mâtürîdî ve Eşʽarî kelâmcılar tarafından farklı yoğunluklarda kullanılmıştır. Mâhiyeti, bilgisel değeri ve kelâmda kullanılmaya elverişli olup olmaması gibi farklı açılardan tartışılagelen bu yöntem hakkında kelâmcıların nasıl bir tutum sergilediği önemlidir. Nesefî, Mâtürîdî ekolde, sistematik ve metodik üslubuyla temayüz etmiş büyük bir kelâmcıdır. Maharetle kullandığı semantik metodu üzerine farklı çalışmalar yapılmıştır. Ancak şâhid ile gâibe istidlâl metoduna yaklaşımı, müstakil bir çalışmaya konu olmamıştır. Nesefî’nin yönteme yaklaşımının ayırt edici özellikleri şunlardır: Nesefî yöntemi analoji seviyesinden, ta’lîl/burhânî kıyâs seviyesine yükseltmeye çalışmıştır. İkinci olarak, söz konusu yöntemi teoride kabul etmiş, bazı görüşlerini desteklemek için yönteme başvurmuş ancak ağırlıklı olarak muhalifleriyle yaptığı tartışmalarda yöntemi gündeme getirmiş ve adeta onların hatalı görüşlerinin temeli olarak, bu yöntemi yanlış kullanmalarını göstermeye çalışmıştır. Ayrıca o, yöntemi bazen “muhdesâtın sıfatlara delâleti” gibi farklı isimlerle kullanmıştır.
Keywords : Kelâm, Şâhid ile Gâibe İstidlâl, Ebül Muîn en Nesefî