ANINDA İYİLEŞTİREN: EBÜ’L-BEREKÂT EL-BAĞDÂDÎ’NİN BERŞA‘SÂ ADLI TİRYAKI (İNCELEME, TAHKİK VE ÇEVİRİ)

Authors : Tuna Tunagöz

Pages : 205-254

Doi:10.30627/cuilah.1532650

View : 84 | Download : 79

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tiryak, zehirli ısırıklar başta olmak üzere, çok sayıda sağlık sorununun tedavisi için üretilen tıbbî formüllerin genel adıdır. Kavram ve ilgili literatürün bir kısmı tercüme hareketi içinde Arapçaya aktarılmış ve İslam tıbbında çok sayıda yeni formül üretilmiştir. Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’nin el-Berşaʿs̱â adlı tiryakı da bunlardan biridir. Süryanice “bar-şaʿs̱eh” (ܒܪ ܫܥܬܗ) terkibine (lafzen ‘saatinin oğlu’; manen ‘anında/derhal’) dayanan isim, tiryakın iddiasını ortaya koyduğu gibi, gelişim aşamalarına da işaret etmektedir. Formülün kökeninin birinci yüzyılda yaşayan Tarsuslu Philôn’un Philoneiôn adlı tiryakı olduğu tespit edilmiştir. Makalenin inceleme bölümüne Berşaʿs̱â’yı önceleyen süreçle başlanmıştır. Ardından, kadim bir usulü takip ederek şifreli kaleme alınan metnin imaları; elyazmaların kenarlarında yer alan notlarının, ilgili tıp ve coğrafya eserlerinin desteğiyle çözümlenerek formül ortaya çıkarılmıştır. Eser, tespit edilen on iki yazmasının en iyi altısı üzerinden, İSAM tahkik esaslarına (İTNES) göre tahkik edilmiş ve Türkçeye çevrilmiştir.
Keywords : İslam Tıp Tarihi, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî, Berşaʿs̱â, Tiryak, Tarsuslu Philon