NEF‘Î’NİN POETİKASINDA FELSEFİ BİR KAVRAM OLARAK CEVHER

Authors : Hilal Yiğit

Pages : 812-824

Doi:10.35379/cusosbil.1629688

View : 54 | Download : 73

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Antik Yunan’dan beri felsefenin konusu olan cevher, filozofların varlık ve tabiat görüşleriyle bağlantılı olarak çeşitli yaklaşımlarla tartışılmıştır. Antik Yunan’dan İslam düşüncesine intikal eden cevher kavramı İslam düşüncesinde İslam akidesiyle ilişkili olarak farklı şekillerde ele alınmıştır. Bu makalede Nef‘î’nin (ö. 1044/1635) poetik bir söylem olarak cevher kavramına yaklaşımı Türkçe Divan’ı üzerinden tetkik edilecektir. Nef‘î, fahriyelerinde ve şairlik kabiliyetinden söz ettiği birçok beytinde cevher kavramına değinerek poetikasını cevherle ilişkilendirmiştir. Şair, felsefî bir kavram olan cevheri, şiirlerinde çeşitli mecaz örgüleri içinde özgün bir kullanımla okuyucuya sunmuştur. İlgili beyitlerde Nef‘î, cevheri şairlik istidadı olarak ele almış, şiire olan vukufiyet ve kabiliyetini sahip olduğu cevherle açıklamıştır. Cevher kavramı dolayısıyla cevher-i ferd, araz ve heyûlâ kavramlarına da değinen şair, şiirde mana ve düşünceyi de cevherle ilişkilendirir. Zaman zaman şiire ontolojik ve epistomojik açılımlar getiren Nef‘î’ye göre yetkin bir şiir heyûlâya varlık elbisesinin giydirilmesi gibidir. Muciz ve muhkem bir ifadeyle surete büründürülmelidir. Cevherle birlikte kimi zaman inci ve mücevher anlamında gevheri de kullanan Nef‘î için cevherî tabiatla söylenmiş veya cevher mesabesindeki bir şiir fikir çilesiyle elde edilir, inci ve mücevher gibi değerli ve muntazamdır.
Keywords : Nef\'î, Cevher, İstidat, Mana, Şiir ve Şair