ANADOLU TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELENEKSEL AÇIK VE YEŞİL ALANLAR

Authors : Elmas Erdoğan, D Merve Çetinkaya Sönmez

Pages : 183-217

Doi:10.14520/adyusbd.1355995

View : 74 | Download : 96

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Kadim Anadolu Türk kültüründe doğa her zaman yerleşim dokularının biçimlenmesinde temel belirleyici olurken yapı bünyelerinde yer alan açık ve yeşil alan varlığı da daima tasarım bileşeni olarak değerlendirilmiştir. Doğa ve onun mekânsal yansıması olan açık yeşil alan tasarımları Anadolu yapı ve kent kültüründe önemini korumuş alternatif kullanımlar sunacak biçimde ve farklı ölçeklerde açık mekân kurgulamaları gerçekleştirilmiştir. Anadolu yerleşmeler tarihi irdelendiğinde tüm uygarlıklarda görülen açık mekân biçimlenmeleri belli bir süreklilik izleyerek özgün Anadolu sentezi doğrultusunda farklı ölçek, kimlik ve nitelikte biçimlenmeler ile Anadolu-Türk açık mekân kültürünü oluşturmuştur. Bu kapsamda gerek toplumsal gerek bireysel kullanımlara yönelik geleneksel açık mekanlar ve yeşil alanlar kent bütününde/kent dokusunda biçim bulmuştur. Avlular, bahçeler, meydanlar, korular, av korulukları, çayırlar, mesireler, bostanlar, çamlıklar, dutluklar, meyvelikler bu kültürün ürünü ve belli işlevler içinde yaşamak için tasarlanan alanlar olarak Anadolu Türk kenti açık yeşil alan varlığını oluşturmuştur. Bu araştırmada Anadolu Türk kültüründe insan-doğa ilişkisinin belli kullanımlar doğrultusunda yorumlanması sonucunda gelişen geleneksel yeşil alanlar kavramsal olarak tanımlanmış, mekânsal, yapısal ve bitkisel anlamda gerek literatür verileri gerekse bugüne ulaşan örnek alanlar kapsamında irdelenmiştir. Türk kültüründe görülen geleneksel açık mekân biçimlenmeleri mekânsal, işlevsel, ekolojik, sosyal, kültürel ve görsel nitelikleri ile ortaya konmuş; oluşumu ve tasarımındaki düşünsel arka plan irdelenmiştir. Yanı sıra Anadolu uygarlıklarının sentezi olan özgün açık yeşil alan tasarımı ve çözümlerinin güncel tasarımlarda değerlendirilme olanakları tartışılmıştır.
Keywords : Anadolu Türk kültürü, Türk bahçesi, mesireler, koruluklar, çayırlar, İstanbul