EVRİMCİ MEDENİYET GÖRÜŞÜNE ERKEN BİR ELEŞTİRİ: FRANZ BOAS’IN ANTROPOLOJİSİ

Authors : Muhammet Elyesa Koytak

Pages : 461-493

Doi:10.14520/adyusbd.1426367

View : 65 | Download : 125

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Medeniyet kavramının 19. yüzyıldan bu yana ilerleme ve evrim kavramlarıyla iç içe geçtiği yönünde önemli bir eleştirel literatür vardır. Bununla birlikte, medeniyet kavramına dair tartışmalarda antropolojinin erken dönem verimleri yeterince dikkat çekmemiş görünmektedir. İlkellik, kültür ve evrim konularında çokça yazmış, önemli ve etkili bir antropolog olan Franz Boas’ın yaklaşımı bu bağlamda dikkat çekicidir. Bu makale Franz Boas’ın evrimci-ilerlemeci paradigmaya nasıl bir eleştiri getirdiğini inceleyerek hem medeniyet kavramı etrafındaki tartışmalara hem de Franz Boas üzerine Türkçe literatüre katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Medeniyet kavramının Batı’yla özdeş olmadığını düşünen Boas biyolojik belirlenim fikrine dayanan ırk kavramını reddetmiş ve kültürel unsurların göreceli etkisine vurgu yapmıştır. Böylece tek yönlü ve tek biçimli evrim fikrine karşı, her kültürün kendi içinden açıklanması gerektiğini ileri sürmüştür. Makalede Boas’ın fikirleri tartışıldıktan sonra ona yöneltilmiş başlıca eleştiriler de değerlendirilmektedir.
Keywords : Franz Boas, medeniyet, evrimcilik, kültürel tikelcilik, kültürel antropoloji