NÂSIRÜDDİN ŞAH’IN İNGİLİZLERE TANIDIĞI TÜTÜN İMTİYAZINA GÖSTERİLEN TEPKİNİN TOPLUMSAL HAYATA YANSIMALARI

Authors : Celal Aslan

Pages : 355-381

Doi:10.14520/adyusbd.1415859

View : 32 | Download : 40

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kaçarlar 1794-1925 tarihleri arasında İran coğrafyasında hüküm sürmüş Türk asıllı hanedanlıktır. Kaçar hanedanlığının dördüncü hükümdarı olan Nasuriddin Şah, hanedan mensupları içerisinde Avrupa\\\'ya seyehatler düzenleyen ilk hükümdardır. İngiltere seyahati sırasında İngilizlere 50 yıllığına İran’da üretilen tüm tütünlerin üretim ve işletme hakkını vermiştir. Tütün imtiyazı sonucunda halkın geçim kaynağı olan tütünün ellerinden alınması ve İngiliz şirketin halka zulmedici davranması gibi nedenler isyan hareketine dönüşmüştür. İsyana ulemanın da fetvalar vererek desteklemesi neticesinde isyan gün geçtikçe büyümüş ve saltanat sarayının kuşatılmasına kadar ilerlemiştir. İsyanın büyümesi Nasuriddin Şah’ı tedirgin etmiş ve imztiyazı geri çekmesine sebep olmuştur. İsyan hareketi ekonomik sebeplerle başlamış olsa da Kaçar hanedanlığında siyasi, diplomasi, sosyal ve hukuki alanlarda değişimler meydana getirmiştir. Batı tarzı Darü’l-Fünun kurulması, haftalık gazete çıkarılması, Avrupa\\\'ya öğrenci gönderilmesi, sağlık alanında laboratuarlar ve akademiler açılması bu değişimler arasında sayılabilir. Yapılan çalışmada tütün imtiyazı ve ona karşı gösterilen kitlesel tepkiler sonucu meydana gelen sosyal hayattaki değişimler ele alınmıştır. Makalede çalışmanın asıl konusunu oluşturan tütün imtiyazının sosyal hayatta meydana getirdiği değişimlere yer verilmiştir. Ayrıca Kaçar hanedanlığının kısa tarihçesine ve tütün imtiyazına da değinilmiştir. Çalışma için öncelikle literatür taraması yapılmış ve Farsça kaynaklardan istifade edilmiştir. Ülkemizde, bahsedilen konu hakkında yeterli çalışmanın bulunmaması bu makaleyi hazırlamamın temel amacı olmuştur.
Keywords : Kaçar Hanedanlığı, Nâsırüddin Şah, Tütün İmtiyazı, Sosyal Hayat