KUANŞİ İM PUSAR’DA BİRLEŞİK FİİL KURULUŞLARI

Authors : Emine TEMEL

Pages : 337-358

Doi:10.32321/cutad.570015

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2019-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Orta Asya Türk tarihinde Köktürklerden sonra bağımsızlıklarını kazanıp tarih sahnesine çıkan devlet, Uygurlar (M. 744-840) olmuştur. Uygurlar, Ötüken merkezindeki bu hâkimiyetini yaklaşık yüz yıl devam ettirdikten sonra Kırgızların yenilgisine uğramış ve farklı şehirlere göç etmek zorunda kalmışlardır. Uygurların bir kısmı Doğu Türkistan’a bir kısmı Kansu bölgesine gitmiş ve burada konar-göçer yaşamı terk ederek yerleşik yaşam tarzına geçmişlerdir. Zaman içerisinde farklı inanç sistemlerini benimsemiş olan Uygurlar, bu inanç çevrelerine ait pek çok eser ortaya koymuşlardır. Hem yerleşik yaşamın hem de farklı inanç ve kültür çevrelerinin kazandırdığı yeni kavramları karşılamak üzere Eski Uygur Türkçesinde sözcük türetme ve birleştirme faaliyetleri başlamıştır Bu makalede de Eski Uygur Türkçesi dönemi Buddhist çevre metinlerinden olan ve sudur türünde kaleme alınmış Asîl Dinin Nilüfer Çiçeği anlamına gelen eserin 25. bölümünde yer alan Kuanşi İm Pusar adlı metin, Eski Uygur Türkçesi dönemi “sözcük birleştirme” faaliyetleri bağlamında, birleşik fiil yapıları açısından ele alınacak ve bu birleşik fiiller, kuruluş şekillerine göre tasnif edilecektir. Bu çalışmada, Şinasi Tekin’in Eski Uygur Türkçesine ait dört nüshasını karşılaştırmak suretiyle ele aldığı ve Atatürk Üniversitesi yayınlarından 1960 yılında neşredilmiş olan Uygurca Metinler I Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlah) adlı eseri esas alınacaktır. Bazen şekil bazen de anlam itibariyle ilk defa Eski Uygur Türkçesi döneminde karşımıza çıkan bu birleşik fiiller, söz varlığını güçlendiren ve zenginleştiren yapılar olmakla birlikte Türk dilinin gelişim sürecini ortaya koyan önemli ve belirleyici göstergelerdendir.
Keywords : Söz Varlığı, Sözdizimi, Birleşik Fiiller, Eski Uygur Türkçesi, Kuanşi İm Pusar